Inleidende samenvatting

Voor u ligt de tweede Monitor van 2025. In deze Monitor rapporteren wij over de afwijkingen en wijzigingen ten opzichte van de Begroting 2025.

We duiden de voortgang van de prestaties in de Begroting 2025 via kleurscores. De inhoudelijke kleurscore laat zien of de acties naar verwachting volledig (groen), deels (oranje) of niet (rood) gerealiseerd zullen worden in het begrotingsjaar. Daarnaast geeft de financiële kleurscore aan in welke mate het budget wordt besteed in het begrotingsjaar; binnen 75% - 100% van het budget (groen), minder dan 75% van het budget (oranje), of een verwachte overbesteding (rood).

In het Statenvoorstel bij de Monitor vindt u een financiële samenvatting op hoofdlijnen. 

Hieronder beschrijven wij de aandachtspunten bij deze Monitor aan de hand van onze opgaven.

Werken aan de toekomst voor ons platteland

We werken in Overijssel aan een sterke toekomst voor ons platteland. Dat doen we samen met inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Onze inzet richt zich op drie samenhangende doelen: een goed sociaaleconomisch perspectief voor het landelijk gebied, een toekomstbestendige landbouw en het herstel van natuur, watersysteem en klimaat.

In de afgelopen periode hebben we deze doelen ondersteund met investeringen op en rond boerenerven. Dat gebeurde onder meer via subsidies als Duurzaam Boeren in Overijssel, Stimuleren weidegang en de Investeringslijst technische innovaties. Voor deze regelingen is veel belangstelling. Ze helpen agrariërs en andere gebiedspartners om stappen te zetten richting een vitaal, veerkrachtig en duurzaam platteland.

Ontwikkelopgave Natura 2000

In het programma Ontwikkelopgave Natura 2000 werken we aan het herstel van de biodiversiteit van onze Natura 2000 gebieden. De realisatie van nieuwe natuur in en om deze gebieden draagt tevens bij aan de realisatie van het Natuurnetwerk Nederland. Inmiddels hebben we op één na van al onze Natura 2000 (deel)gebieden een voorontwerp ruimtelijk plan (inpassingsplan) afgerond. Ons uitgangspunt bij het werken aan natuurherstel is de feitelijke situatie in een gebied. Daarom ontwikkelden we zoals afgesproken in het coalitieakkoord een werkwijze waarbij we samen met gebiedspartners de situatie in een gebied zorgvuldig in kaart brengen: het zogenoemde gezamenlijke feitenonderzoek.

Tegelijkertijd ervaren we dat de praktijk om te werken aan de drie doelen in het landelijk gebied weerbarstig is. Het herzien van de beheerplannen kost meer tijd dan verwacht, onder meer door complexe juridische vraagstukken zoals het onderzoeken van de mogelijkheden om vrijstellingen van vergunningen op te kunnen nemen zoals we dat in de eerste beheerplannen deden. Daarnaast bemoeilijkt het uitblijven van landelijke generieke maatregelen en benodigde Rijksfinanciering voor het nemen van gebiedsgerichte stikstof- en natuurherstelmaatregelen, het vinden van een oplossing voor de PAS melders.

Natuur voor elkaar
Naast deze uitdagingen werken we via het programma Natuur voor Elkaar ook aan het dichterbij brengen van natuur voor onze inwoners. Zo konden inwoners van Overijssel deze zomer hun meest geliefde boom nomineren. Met deze actie willen we de band tussen mens en natuur versterken en aandacht vragen voor het belang van (inheemse) bomen voor biodiversiteit, klimaat en landschap. In september heeft een jury drie winnende bomen gekozen op basis van hun ecologische waarde, culturele betekenis en emotionele lading.

Water

In 2025 is Overijsselse wateraanpak gelanceerd. De Overijsselse Wateraanpak geeft richting aan hoe we in Overijssel samen de wateropgaven van nu en de toekomst aanpakken. Het is geen blauwdruk, maar een netwerkaanpak waarin provincie, waterschappen, gemeenten, bedrijven, kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties en inwoners samenwerken aan één gezamenlijke opgave: veilig, schoon en voldoende water voor iedereen. De aanpak draait om verbinding, samenwerking en leren door te doen. Kern hiervan zijn de zes speerpunten die door partners en bestuurders zijn omarmd, zoals slimmer waterbeheer, schoon en drinkbaar water binnen één generatie, en het betrekken van jongeren. Met concrete bouwstenen zoals de Waterateliers, de Waterbrigade en Brede Watercoalities leggen we de basis voor een sterke en toekomstgerichte samenwerking. Voor deze aanpak zal op korte termijn een investeringsvoorstel worden ingediend.

Het Ontwerp Regionaal Waterprogramma (RWP) is vastgesteld door Gedeputeerde Staten en heeft van 27 mei tot 7 juli ter inzage gelegen. De vaststelling van het definitieve RWP wordt verwacht in het tweede kwartaal van 2026. Rond de zomer is het waterbeeld uit de bovenregionale stresstest wateroverlast voor het grensoverschrijdende stroomgebied van de Vecht opgeleverd. In het najaar brengen we de gevolgen in beeld, onder meer voor vitale en kwetsbare functies.

Waterkwaliteit

In november van dit jaar informeren we via de PS-brief “Grip op water” hoe we invulling geven aan de Kaderrichtlijn Water (KRW) -impuls, de Uitvoeringsagenda Bescherming Drinkwaterbronnen en de motie KRW. In de huidige KRW-planperiode (2022-2027) zijn maatregelen gedefinieerd, waarvan een aantal reeds zijn gestart en anderen in voorbereiding zijn, in afstemming met onze partners. Deze maatregelen richten zich op: scherper inzicht in bronnen en maatregelen, verbeteren grond- en oppervlaktewaterkwaliteit, aanpak van diffuse bronnen en samenwerking met andere overheden. Deze totaalaanpak spreekt ambitie en urgentie uit en brengt ons steeds dichter bij onze te halen doelen in 2027.

Drinkwater

In 2025 is, vanuit de gezamenlijke aanpak met Vitens en de waterschappen, extra productiecapaciteit beschikbaar gekomen voor de drinkwatervoorziening in Overijssel. Dit is onder andere mogelijk gemaakt door uitbreiding van enkele winningen binnen de bestaande vergunning, waaronder Vechterweerd en winningen nabij Deventer. Tevens is in mei van dit jaar de boringsvrije zone Salland Diep opgenomen in de Omgevingsverordening, waardoor Vitens verder kan met het onderzoeken van een nieuwe diepe winning binnen dit gebied. Ook is Vitens gestart met de procedurele voorbereidingen voor het realiseren van drinkwaterinfrastructuur van West-Overijssel naar Twente. Daarnaast is gewerkt aan het opstellen van de Uitvoeringsagenda bescherming drinkwaterbronnen om gerichte maatregelen te treffen om onze grondwaterbronnen voldoende schoon te houden. Er is meer nodig om de huidige bronnen blijvend te beschermen tegen verontreinigingen. De uitvoering van de maatregelen in de uitvoeringsagenda start eind dit jaar.

Verstedelijking en woningbouw
Om zicht te hebben op een gebalanceerde ontwikkeling voor de middellange termijn werken we met gemeenten, waterschappen en het Rijk aan verstedelijkingstrategieën voor de regio’s Twente en de Stedendriehoek. Daarnaast voeren we de verstedelijkingsstrategie Regio Zwolle uit. In de verstedelijkingstrategieën kijken we integraal naar de opgave voor wonen, economie, mobiliteit, water, energie, voorzieningen en groen in deze drie dagelijkse stedelijke systemen.

Vanuit het Investeringsvoorstel Wonen en het Aanvullend Investeringsvoorstel Wonen werken we met onze partners aan het realiseren van voldoende woningen voor de juiste doelgroepen op de korte termijn. Tot nu toe hebben we in Overijssel, in tegenstelling tot de landelijke trend, de afgesproken woningbouwaantallen gerealiseerd. Ook dit jaar verwachten we de verhoogde aantallen uit de herijkte woondeals te halen. De uitvoering van de woondeals ondersteunen we met de instrumenten uit ons investeringsprogramma. We zien dat er veel belangstelling is voor deze regelingen. Gedeputeerde Staten leggen hierdoor het extra investeringsvoorstel uit de Perspectiefnota 2026 in december van dit jaar ter besluitvorming voor aan Provinciale Staten.

Openbaar vervoer

Voor de elektrificatie van Almelo-Mariënberg zijn de gesprekken met het Rijk op positieve wijze afgerond. We bereikten overeenstemming om de realisatie van elektrificatie op Almelo-Mariënberg in gang te zetten. Op 2 juli 2025 hebben Provinciale Staten (PS) met dit voorstel ingestemd. Hiermee is de weg vrijgemaakt voor de Bestuursovereenkomst met het Rijk, die op 6 oktober 2025 ondertekend is. De realisatie vindt voor aanvang van de nieuwe concessie in december 2028 plaats. Voor de elektrificatie van Zutphen-Hengelo-Oldenzaal hebben PS in september 2025 ingestemd met de financiering voor het opstarten van de Planuitwerking door ProRail.

Het Rijk heeft in 2025 ruim €1,9 miljard beschikbaar gesteld voor de Nedersaksenlijn. Hierdoor kan eind 2025 de Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT) verkenning worden opgestart. De ondertekening van het Startdocument voor de MIRT-verkenning vond op 6 oktober 2025 plaats. De uitvoering van de kwaliteitsverbeteringen op Zwolle-Enschede zijn uitgevoerd. De zij-perrons in Heino en Raalte zijn gerealiseerd, waarmee de capaciteit is vergroot en de veiligheid op en rondom de stations is verbeterd.

De uitvoering van de dienstregeling gaat in 2025 over het algemeen beter dan in 2024. Er vallen minder ritten uit, bussen en treinen vertrekken minder vaak te vroeg en komen vaker op tijd aan. Er wordt echter niet in elke concessie structureel aan de norm voldaan wat betreft rituitval of punctualiteit. Het is noodzakelijk dat vervoerders zich structureel blijven verbeteren totdat zij tenminste aan de afgesproken normen voldoen. Daar werken de vervoerders hard aan. Door middel van de voortgangsrapportages die eens per kwartaal worden toegezonden, houden wij u geïnformeerd over de voortgang.

Ook zijn wij druk bezig het Ontwikkelplan OV, een plan dat moet gaan bijdragen aan doorontwikkeling en kwaliteit van ons OV-netwerk. De verwachting is dat wij deze uiterlijk voor het einde van dit jaar aan uw Staten kunnen aanbieden.

Provinciale infrastructuur

Het werk dat wordt uitgevoerd voor het beheer en onderhoud aan onze infrastructuur biedt kansen voor de opgaven op het gebied van klimaat, natuur en circulariteit. Die kansen gaan we benutten. We hebben tot doel dat in het beheer en onderhoud de aandacht voor klimaat, natuur en circulariteit structureel is geborgd. Dit draagt bij aan een robuuste en weerbare Overijsselse infrastructuur die tegelijkertijd ook een bijdrage levert aan de verbetering van de leefomgeving.

Bij de vervanging van de provinciale infrastructuur lopen we echter tegen een aantal risico’s aan rondom stikstofwetgeving, de aanwezigheid van staalslakken in de fundering van wegen en teerhoudend asfalt. Dit betekent dat grote reconstructies of ingrijpende verkeersveiligheidsmaatregelen niet of nauwelijks uitgevoerd kunnen worden. Hiervoor zoeken we per project oplossingen. Staalslakken hebben wij bijvoorbeeld aangetroffen als fundering in de N377 Hasselt-Lichtmis en in het asfalt van de N341 Denekamp-grens Duitsland. Dit nemen wij mee in de projecten.

Stimuleringsregelingen

We stimuleren onze start- en scale-ups, familiebedrijven en de export (prestatie 5.1.1). Hierbij lopen we voor op onze oorspronkelijke begroting. We hebben mooie voorstellen ontvangen voor onze subsidieregeling voor samenwerking in kleine dorpen en kernen. De grote belangstelling geeft aan dat we hiermee de goede weg zijn ingeslagen. Dit geldt ook voor de MKB-regeling ‘Groen, digitaal en toegankelijk’ voor de vrijetijdssector, die ondernemers goed weten te vinden.

Digitalisering

Bedrijven blijven investeren in digitalisering. Dat merken we aan de vraag naar onze subsidieregeling op dit gebied. Ondanks een verslechterend ondernemersklimaat, uitdagingen op het gebied van netcongestie en stikstof en druk op het hoger onderwijs, blijven de bedrijven en partners in Overijssel bouwen aan een toekomstbestendige economie.

Defensie

De Oost-Nederlandse industrie is de machinekamer voor Defensie: we zijn trots op het succesvolle Defensiesymposium dat op 3 juli in Deventer is gehouden. Ruim 200 ondernemers hebben hier kennisgemaakt met Defensie en de mogelijkheden tot samenwerking verkend. Eind 2025 willen we de volgende stap zetten. We openen een ‘defensieloket' bij OostNL en ondertekenen een Letter of Intent met de ministeries van Defensie en Economische Zaken.

Regiodeals

In de Regio Deals werken we samen met verschillende regio’s aan het starten en uitvoeren van projecten. Deze projecten zorgen voor meer welzijn en welvaart in onze provincie. Er is €29,4 miljoen beschikbaar voor Regio Deals. Hoeveel geld we precies uitgeven, hangt af van de grootte van de subsidies die we uiteindelijk toekennen. Het is mogelijk dat we in 2025 niet al het geld kunnen toekennen. Dit noemen we ‘technische onderuitputting’. Het bedrag dat dan overblijft kan oplopen tot €29,4 miljoen.

Meerjarig Financieel Kader Europa en waarschijnlijk onderuitputting GLB-NSP

Het Meerjarig Financieel Kader van de EU is gepubliceerd. De komende tijd werken we aan een zo gunstig mogelijke vertaling naar de Overijsselse opgaven. Hiermee zorgen we dat de komende jaren zoveel mogelijk Europese euro's in Overijssel belanden, conform het coalitieakkoord. Gezien de zorgvuldigheid omtrent vergunningverlening naar aanleiding van de stikstofproblematiek hebben we voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid Nationaal Strategisch Plan (GLB-NSP) programma minder openstellingen gehad. Met als waarschijnlijk gevolg onderuitputting op de Europese middelen.

Regionale omroep Oost

Provinciale Staten hebben in september ingestemd met het voorstel om een positief advies aan het Commissariaat van de Media uit te brengen over de aanvraag van RTV Oost om de komende vijf jaar als regionale omroep te mogen uitzenden. Het provinciaal bestuur vindt het van groot belang dat RTV Oost deze rol kan vervullen omdat RTV Oost een belangrijke rol vervult in Overijssel voor de Overijsselse inwoners en voor de Overijsselse democratie.

Ondermijning

In juni 2024 hebt u besloten het programma Ondermijning uit te breiden, met naast vakantieparken ook aandacht voor het buitengebied en jeugd. Met driekwart van de Overijsselse gemeenten hebben we vervolgens verkend op welke manier het expertteam hen kan ondersteunen in het tegengaan van ondermijning. In opvolging daarvan geeft het Expertteam in inmiddels zes gemeenten opvolging aan de door deze gemeenten geformuleerde opdrachten. Daarbij wordt actief gebruik gemaakt van wat de ‘groene’ en ‘blauwe’ boa’s van de Provincie zien en tegenkomen in hun praktijk en wat kan bijdragen om ondermijnende activiteiten tegen te gaan. Voor de nog net vitale vakantieparken hebben we een subsidieregeling opengesteld voor verenigingen van eigenaren en gemeenten om verloedering op hun vakantiepark tegen te gaan. Tot slot hebben we met 5 gemeenten gesproken gevoerd over hoe jongeren op de basisschool en middelbare school weerbaarder kunnen worden en werken wij deze aanpak uit. De insteek is dat met ervaringen en lessen andere gemeenten in Overijssel hiermee aan de slag kunnen.

Cultuur en Erfgoed

In dit eerste jaar van uitvoering van het Cultuur- en Erfgoedbeleid 2025-2028 hebben we de basis op orde gebracht door meerjarige prestatieafspraken te maken met onze partners op grond van onze Kaderregeling. Daarna volgt de doorontwikkeling en vernieuwing van het beleid, dat vooral zijn beslag vanaf 2026 zal krijgen. Dit geldt ook voor het investeringsprogramma Basisvaardigheden, de uitvoeringsagenda is halverwege 2025 vastgesteld.

Sociale Kwaliteit – Motie Vrijwilligers in Overijssel

Een belangrijk onderdeel van het statenvoorstel Vrijwilligers in Overijssel (mei 2024) is de totstandkoming van domein-overstijgende samenwerkingen. De totstandkoming van deze samenwerkingen hebben zowel binnen de provinciale organisatie, als met- en tussen externe partijen, de nodige tijd gekost. Inmiddels komen hier mooie plannen en samenwerkingen uit voort. De verdere uitvoering van de voorgenomen plannen en de daaruit voortvloeiende provinciale visie vrijwilligerswerk (gepland eind 2025) is voorzien in 2026.   

Leefbaar Platteland

Belangrijke speerpunten dit jaar zijn de uitvoer van de subsidieregelingen en de ontwikkeling van de visie Leefbaar Platteland en de plattelandsagenda. Alle drie zijn in volle gang. De subsidieregelingen lopen goed en worden binnenkort voor de tweede keer opgehoogd. Voor het visietraject hebben er in september 2025 drie goed bezochte bijeenkomsten plaatsgevonden. De input hiervan nemen we mee in verdiepingssessies, later dit najaar. We starten dan ook met de ontwikkeling van de plattelandsagenda, waar de visie Leefbaar Platteland ook in wordt meegenomen.

Het Statenvoorstel is het besluitvormend stuk bij deze Monitor. Daarin staan de (financiële) voorstellen nader beschreven. Het Statenvoorstel vindt u onder de knop 'Bijlagen' rechtsboven in het scherm.