Inleiding en statenvoorstel

Voor u ligt de Monitor I van 2022. In deze Monitor rapporteren wij over de afwijkingen en wijzigingen ten opzichte van de begroting 2022.

Voor iedere prestatie uit de Begroting 2022 geven we een prognose of deze volledig (groen), deels (oranje) of niet (rood) gerealiseerd wordt. Via een financiële kleurscore geven we een duiding van de mate waarin het budget besteed wordt in 2022. De Monitor is daarmee een rapportage waarin wij de uitzonderingen dan wel afwijkingen aan u melden. Een uitgebreidere toelichting op de kleurensystematiek vindt u in het Statenvoorstel bij deze eerste Monitor van 2022.

Met het beëindigen van de coronamaatregelen is de samenleving weer helemaal open en daar was men ook hard aan toe. We zien dat er weer volop genoten wordt van diverse evenementen, die ook weer grootschalig mogen zijn. We kunnen constateren dat het met de economie in Overijssel over het geheel genomen relatief goed gaat. 
Aan de andere kant zijn er de gevolgen van de diverse crises waar we -nog steeds- mee te maken hebben: stikstof, landbouw, corona en de oorlog in Oekraïne. De huidige marktsituatie met schaarste aan bouwmaterialen en hoge energieprijzen leiden tot langere levertijden en hogere kosten. De inflatie is ongekend hoog en het einde daarvan lijkt nog niet in zicht. Daarnaast is er de krapte op de arbeidsmarkt die leidt tot knelpunten in de bemensing van projecten en een vertraagde uitvoering van acties, zoals wegwerkzaamheden en bouwwerkzaamheden, die met de hoge vluchtelingenstroom zorgt voor meer druk op de huizenmarkt. 

Ondanks de genoemde ontwikkelingen hebben we volop gewerkt aan onze opgaven en hebben we goede resultaten bereikt. Wel hebben we enkele afwijkingen/aandachtspunten die we in de volgende paragrafen nader toelichten. Waarbij wij opmerken dat in deze Monitor de focus met name ligt op de inhoudelijke en financiële afwijkingen ten opzichte van de Begroting 2022. Meer maatschappelijke duiding rondom relevante onderwerpen vindt u terug in de Perspectiefnota 2023 die ook in uw vergadering van 6 juli 2022 op de agenda staat.

Wij kunnen vanuit onze Strategische Innovatie Investeringsagenda (SIIA) de toekomstige Overijsselse economie een stevige impuls geven via toekenning van Reakt (Europa) en Groeifonds aanvragen (Rijk). Daarnaast hebben we de afgelopen periode onverminderd ingezet op het stimuleren van starters en het ondersteunen van het MKB, waaronder familiebedrijven, waarbij digitalisering en verduurzaming de belangrijkste thema’s waren. We zien dat ondernemers in beweging zijn en dat als reactie op de coronaperiode aanbieders van groepsaccommodaties zich beraden op nieuwe/andere markten.
We zijn samen met de gemeenten van de regio’s Twente en West-Overijssel gestart om de programmeringsafspraken te herzien voor de bedrijventerreinen. Naast afspraken over hectaren/ruimtebeslag, zetten we nu samen ook in op het maken van kwalitatieve afspraken (o.a. groen, klimaatbestendig, energieslim).
Uit de evaluatie van het programma arbeidsmarkt komt naar voren dat er een veelheid aan projecten tot stand is gekomen die bijdragen aan de ambitie voldoende deskundige vakmensen voor onze provinciale kernopgaven (zie Factsheet Programma Arbeidsmarkt v7 (geoportaaloverijssel.nl). 

Voor alle zes acties zoals wij deze hebben beschreven in de Begroting 2022, geldt dat activiteiten zijn gestart om energiebesparende maatregelen en duurzame energie te realiseren. Voor deze activiteiten zijn geen bijzonderheden of afwijkingen te melden.
Wij werken momenteel samen met gemeenten en andere partners uitvoering aan de Regionale Energie Strategieën (RES1.0) toe naar RES2.0 in 2023. Wij gaan in gesprek met gemeenten om de urgentie van het aanwijzen van zoekgebieden voor de RES2.0 afgerond te hebben. Parallel hieraan zorgen wij, volgens afspraken in de RES1.0, ervoor dat we een aantal voorkeursgebieden voor wind aanwijzen en de windladder vastleggen in de omgevingsverordening. Dit alles heeft tot doel om de ambities van de beide RES-regio’s volgens planning te realiseren.

Bus concessie IJssel-Vecht 2023-2035 gegund aan EBS
Met het aanbod van EBS verbetert de bereikbaarheid van de regio en wordt het openbaar vervoer verder verduurzaamd. Daarmee wordt goed invulling gegeven aan de hoofdopgaven en doelstellingen uit de Nota van Uitgangspunten.

Aanbesteding Twente – ZHO
12 mei 2022 is de aanbesteding concessie Twente – ZHO gepubliceerd. Met deze aanbesteding willen we de continuïteit van het OV in Twente ook na 2023 zeker stellen. Deze concessie behelst het openbaar vervoer (bus) in Twente en de treindienst Zutphen-Hengelo-Oldenzaal en zal vanaf december maximaal 5 jaar duren. Gedurende deze periode kan de verduurzaming van het OV verder vorm worden gegeven door de transitie naar Zero Emissie bussen en treinen. (toelichting: Zero Emissie bussen kan in de concessie zelf vorm krijgen, Zero Emissie treinen verloopt parallel aan de concessie).

De aanpak van de benoemde opgaven voor hitte, droogte en wateroverlast verloopt volgens schema. De werkregio’s zijn gestart met uitvoering van projecten, het programma ZON zit in de uitvoeringsfase en er zijn verschillende pilots groenblauwe dooradering gestart. Hieronder een aantal mijlpalen:
-    transformatie Climate Campus naar uitvoeringsonderdeel regiodeal en novi pilot binnen organisatie gemeente Zwolle.
-    pilot water en bodem sturend binnen de RO samen met Waterschappen, gemeenten, provincie en I&W.
-    nationaal groeifonds honorering twee Overijsselse projecten.
-    ondertekening uitvoeringsprogramma haarvaten op peil door provincie, waterschappen en landgoedbeheerders.
De subsidieregeling loopt erg goed, zelfs zo goed dat de middelen voor dit jaar nu al zijn uitgeput. Daarom halen we een deel van het budget van 2023 naar voren. 
We werken via het maatregelenprogramma gebiedsdossiers samen met betrokken partijen aan maatregelen om de drinkwaterwinning nu en in de toekomst veilig te stellen. Het huidige programma loopt eind 2022 af. Het maatregelenprogramma gebiedsdossiers zal in 2022 niet volledig kunnen worden afgerond. Een deel zal doorlopen in 2023 en aansluiten op een nieuw maatregelenprogramma 2024-2027.

Wonen
Binnen het proces rondom de Nationale Woon- en Bouwagenda staan we voor de uitdaging om afspraken te maken met het Rijk en de gemeenten over de woningbouwopgave waar we voor staan. Het ontstaan van een volledig nieuw proces vanuit het Rijk heeft consequenties voor onze planning (van woonagenda’s etc) en het betekent ook nieuwe trajecten voor ons. Hoe dit moet is echter nog ongewis. Desalniettemin is het wel een waardevol traject waar we als Overijssel veel uit kunnen halen, zowel financieel als op het vlak van ontwikkelingsmogelijkheden voor woningbouw en gebiedsontwikkeling.
We hebben arrangementen afgesloten met Deventer (de Kien), Steenwijk en Hof van Twente (TSB terrein). Met name die laatste is interessant omdat het ook om cultuur historie (erfgoed) gaat en er een combinatie ligt met wonen en met circulair bouwen. We kijken waar we kansen kunnen pakken.
Zoals bekend zijn er meerdere gerechtelijke uitspraken die invloed hebben op de vergunningverlening rond stikstof. Hierdoor dreigen woningbouwprojecten die stikstofruimte nodig hebben vast te lopen, dit geldt niet voor alle projecten. Op dit moment loopt een inventarisatie naar de knelpunten en uitdagingen door stikstof in de woningbouw.

Ruimte 
We zien een toename van provinciale plan-m.e.r. procedures. De Omgevingswet heeft een meer open omschrijving van de plan-m.e.r. plicht. Het gaat om alle plannen en programma’s waarin ruimtelijke kaders of normen worden opgenomen voor m.e.r. plichtige besluiten of waar een passende beoordeling moet worden gemaakt. Denk aan plannen en programma’s voor wonen, landbouw, natuur, energie etc. Dit kan betekenen dat er bijkomende kosten en capaciteit nodig is, daar komen we indien nodig op terug.

Binnen de Gebiedsgerichte aanpak (GGA) Stikstof werken we aan het opstellen van de gebiedsagenda’s. Dit doen wij in lijn met het komende Nationale Programma Landelijk Gebied gericht op een versnelling, intensivering en verbreding van de gebiedsgerichte aanpak stikstof met opgaven voor waterkwaliteit (Kaderrichtlijn Water) en C02-reductie in het landelijk gebied (Klimaatakkoord). We inventariseren wat dit betekent voor onze aanpak en informeren u over de voortgang hierin. We merken wel toenemende spanningen in de gebiedsprocessen als gevolg van de ontwikkelingen op landelijk niveau rondom het Nationaal Programma Landelijk Gebied. Voor het GGA gebied Noord-West Overijssel (NWO) betekent dit dat het Startdocument op dit moment niet door alle partijen in de Regiegroep NWO wordt onderschreven. Het Startdocument vormt, samen met de Verkenning Bodemdaling veenweidegebieden Overijssel, de regionale Veenweidestrategie 1.0. Wel werken we verder in NWO aan het opstellen van de gebiedsagenda.
Als provincie voeren wij nu de LNV-regeling provinciale aankoop veehouderijbedrijven nabij natuurgebieden (Rpav) uit. De intensieve gesprekken om deals te sluiten met kwalificerende en aangemelde bedrijven duren nog voort. De kaderstelling van de regeling maakt het op onderdelen erg lastig om slagvaardig te zijn.
Wij zijn bezig een aanpak voor PAS-melders te ontwikkelen. Dit mede naar aanleiding van de motie Van de Velde e.a. (30 maart 2022) waarin opgeroepen wordt, om los van het Rijk, alternatieve oplossingen te verkennen voor PAS-melders in Overijssel. Daarbij onderzoeken we wat er nodig is om extern saldering opnieuw open te stellen.
Rond de zomer sturen we u de Overijsselse Bossenstrategie toe. Deze bevat een strategisch beleidskader voor de uitvoering en geeft daarin aan waar, wat en hoe we meer bos en meer bomen buiten het bos gaan realiseren. Daarnaast voorzien we een besluit over de verdere uitvoering binnen de eerste tranche van boscompensatie en een beleidsmatig vervolg voor de uitwerking op de overige opgaven van de landelijke Bossenstrategie. 
Natuur voor Elkaar start vanaf de zomer met een Groene Karavaan die langs de Overijsselse regio’s trekt. Samen met gemeenten, lokale organisaties en inwoners organiseren we een programma om het belang van natuur voor mensen stevig op de kaart te zetten en groene initiatieven verder te helpen.
Verder delen we graag het succes, dat alle gemeenten nu erfcoaches hebben die erfeigenaren ondersteunen bij het maken van (duurzame) keuzes voor de toekomst.

Kwaliteit Openbaar Bestuur
We kunnen melden dat onze eigen medewerkers ruimte hebben kunnen geven om gemeenten en veiligheidsregio’s te helpen bij de eerste opvang van Oekraïners. Op het moment van schrijven hebben 44 medewerkers zich aangemeld voor zaken als locatiemanager, gastvrouw/gastheer of callcenter medewerker. Een deel van deze mensen leveren een inzet vooralsnog tot 1 september a.s..

Maatschappelijk onbehagen
Dit voorjaar hebben we gebruikt om scherp te krijgen welke rol we als provincie op dit complexe onderwerp kunnen invullen. maken we een literatuurinventarisatie evenals samenvattingen van enkele belangrijke rapporten op dit thema, waaronder de Atlas van Afgehaakt Nederland. In het najaar informeren we uw Staten over de belangrijke conclusies uit relevante rapporten en delen we de voorgestelde aanpak. 

Grensoverschrijdende samenwerking
In 2022 is Overijssel de organiserende partij voor een bestuurlijke conferentie over milieusamenwerking met Noordrijn-Westfalen en de 4 grensprovincies Gelderland, Noord-Brabant, Limburg en Overijssel. Deze samenwerking bestaat in 2022 dertig jaar. Vanwege het lustrum zal de conferentie een feestelijk karakter hebben.
In de Grenslandagenda van Nederland en Noordrijn-Westfalen is nog winst te boeken op het gebied van grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van de grensoverschrijdende informatie-uitwisseling over ondermijning tussen gemeenten, politie en andere instanties. Het EURIEC probeert om ook Duitse overheden hierin te betrekken.

Cultuur
De coronamaatregelen hebben ertoe geleid dat de uitvoering van een aantal prestatie afspraken binnen het cultuurbeleid later dit jaar op gang kwam. De coronacrisis bevestigde nog eens het belang van ons versterkingsprogramma cultuur, waarmee we willen bijdragen aan een meer weerbare en wendbare culturele sector. De uitvoering van dit programma zetten we dit jaar voortvarend voort en versterken we met een productieregeling. 
In januari zijn we begonnen met de uitvoering van het Investeringsprogramma basisvaardigheden Overijssel 2022-2024. We verwachten vóór de zomer 2022 alle projectplannen gereed te hebben en na de zomer te kunnen starten met de uitvoering.
We zetten op verschillende manieren in op vitale en gezonde Overijsselaars, op het zelforganiserend vermogen van inwoners en op levendige gemeenschappen in stad en op het platteland, via initiatievencoaches. We werken met verschillende partners aan verschillende maatschappelijke vraagstukken, waaronder actuele zorgthema’s. Deze komen bijvoorbeeld samen bij de Special Olympics. Om invulling te geven aan de regenboogprovincie die we zijn werken we ons inclusiebeleid verder uit.

Het Statenvoorstel is het besluitvormend stuk bij deze Monitor. Daarin staan de (financiële) voorstellen nader beschreven. Het Statenvoorstel vindt u onder de knop 'bijlagen' rechts boven aan de pagina.