Inleidende samenvatting
Terug naar navigatie - Inleidende samenvatting2023 was het jaar van de verkiezingen voor Provinciale Staten. De verkiezingen hebben geleid tot een nieuw college van Gedeputeerde Staten en een nieuw coalitieakkoord met de titel 'Schouder aan schouder’. In het nieuwe coalitieakkoord beschrijven de coalitiepartners BBB, VVD, PvdA, GL en de SGP hun ambities voor de komende jaren.
Voor u ligt de jaarrekening 2023. In deze inleidende samenvatting blikken wij terug op het afgelopen jaar.
Ons platteland, landbouw en natuur
Samen werken aan de toekomst voor ons platteland
In 2023 hebben wij ons ingezet om een samenhangend programma voor het landelijk gebied (PPLG
Overijssel) op te stellen en aan te bieden aan het Rijk. In het ontwerp PPLG Overijssel staat hoe we aankijken tegen de grote opgaven in het landelijk gebied. Daarbij zijn drie doelen onlosmakelijk met elkaar verbonden: we willen een goed sociaaleconomisch perspectief, we willen een toekomstbestendige landbouwsector en we willen zorgen voor herstel van de natuur, het watersysteem en het klimaat (wettelijke taken). Dit bouwen we op basis van vrijwillige initiatieven in de gebieden op, waarbij we werken aan de doelen en streven naar maatwerk per gebied.
De vergunningverlening voor emissiearme stallen is in juli vorig jaar opgeschort tot 1 maart 2024. Ondertussen zijn we een verkenning gestart om in overleg met onze partners een ‘geborgde aanpak’
uit te denken die juridisch zo verankerd kan worden dat vergunningverlening weer op gang kan
komen. Om de invloed van veranderingen in het landelijk gebied op de sociaaleconomische structuur weer te geven, hebben we (als voorloper in Nederland) een sociaal economische impact analyse ontwikkeld. Daarnaast hebben we in 2023 de eerste verkennende stappen gezet in het creëren van een landbouwvisie, die het perspectief schetst voor de landbouw in Overijssel.
Natuur
Invasieve exoten
Wij hebben een inventarisatie laten uitvoeren van de verspreiding van invasieve exoten in Overijssel. Er werden ongeveer 55 verschillende exoten aangetroffen. Sommige soorten, zoals de meeste exotische dieren, zijn vrij makkelijk en met weinig kosten te bestrijden. Met name exotische waterplanten verspreiden zich snel. Wij hebben er daarom voor gekozen om de bestrijding van exotische waterplanten met prioriteit aan te pakken. Dit geldt met name voor de Natura 2000-gebieden De Wieden en Weerribben.
Faunabeheer
De jaarlijkse faunabeheerkosten blijven stijgen, merendeels door schade door ganzen. Er is in 2023 een doorstart gemaakt met het actualiseren van het faunabeleid. Enerzijds moet geactualiseerd beleid ervoor zorgen dat grondgebruikers goede mogelijkheden krijgen om preventieve maatregelen te nemen. Anderzijds moet er ook aandacht zijn voor de balans tussen beschermen van soorten en voorkomen van schade.
Ontwikkelopgave
De uitvoering van de Ontwikkelopgave wordt er niet makkelijker op, nu er in het landelijk gebied aanvullende opgaven zijn op het gebied van natuur, water en klimaat. Uit de eerste natuurdoelanalyse blijkt dat herstel van onze Natura2000 gebieden meer inzet zal vergen dan in de Ontwikkelopgave is voorzien.
Ons Milieu
Om meer zicht op de milieu- en gezondheidseffecten van geur, bodem, grond- en oppervlaktewater te krijgen, voerden we in 2023 een milieuverkenning uit. Op luchtkwaliteit voldoen we aan de norm. We liggen met ons decentrale uitvoeringsplan voor het nationale Schone Lucht Akkoord op koers om in 2030 aan de (Europese) eisen te voldoen. Daarmee leveren we onze bijdrage om in 2030 de afgesproken 50% gezondheidswinst (ten opzichte van het referentiejaar 2016) te realiseren. Enerzijds constateren we dat we normen op het gebied van geluid, bodem, grond- en oppervlaktewater overschrijden. We zien dat voor geur, hitte en groen normen ontbreken. Op nagenoeg alle milieuthema’s is sprake van gezondheidsschade. Daarbij is ook in Overijssel sprake van stapeling van milieueffecten in bepaalde gebieden en voor (kwetsbare) doelgroepen, maar daar doen we dan ook wat mee: we gaan in 2024 de milieunota o.a. hierop actualiseren.
Anderzijds kunnen we als voorbeeld van milieuwinst melden dat ter vervanging van de oude beschoeiing langs de Oude Vaart in Hasselt een circulaire oeverconstructie is gerealiseerd. De constructie loopt langs de provinciale weg N377 Hasselt-De Lichtmis en bestaat uit hergebruikte, betonnen damplanken. Hierdoor wordt 1.285 ton CO2 minder uitgestoten ten opzichte van een stalen constructie. Dit komt overeen met ruim 75.000 autoritten van Zwolle naar Amsterdam. De milieubelasting is slechts een derde ten opzichte van de bouw met nieuwe materialen. Ook heeft de aannemer de innovatieve techniek van het ‘zandsproeien’ toegepast voor het versterken van de constructie.
Ons water- en energiesysteem
Water
We hebben de eerste stappen gezet richting het ontwikkelen van een Lange Termijnperspectief voor de IJsselvechtdelta als overgang tussen rivieren en IJsselmeer. De Keteldelta is onderdeel daarvan; waterveiligheid en natuurontwikkeling kunnen hier hand in hand gaan.
We hebben nauw samengewerkt met de waterschappen en andere provincies om de water- en bodemkwaliteit te verbeteren, bijvoorbeeld als trekker van het zzs-netwerk (zzs zijn zeer zorgwekkende stoffen) waarin provincie, waterschappen, gemeenten en omgevingsdiensten samenwerken. Ook binnen deelstroomgebied Rijn-Oost werken wij samen met andere partijen, onder andere aan de KRW-impuls, om zoveel mogelijk van de doelen van de Kaderrichtlijn Water nog op tijd te halen. Daarnaast zijn we in 2023 met de herziening van het Regionaal Waterprogramma gestart, waarin ook klimaatadaptatie en drinkwater en bodem en ondergrond nu integraal worden meegenomen.
Met de noodgedwongen herijking van de adaptieve strategie voor de drinkwatervoorziening, is een belangrijke wijziging in werking getreden. We hebben gekozen voor een scenario waarin de gezamenlijke inzet is verschoven naar versnelde drinkwaterwinning vanuit de IJsselvallei. Om dit water in te kunnen zetten voor de leveringszekerheid in Twente zijn wij ook gestart met de voorbereidingen van een hoofdtransportleiding van west naar oost door Overijssel. In lijn met het coalitieakkoord is ook drinkwaterbesparing een belangrijk onderdeel van de herijking. Doel is de groeiende vraag naar drinkwater bij huishoudens en bedrijven te stabiliseren.
Ook zijn in 2023 de gebiedsdossiers van de bestaande winningen herzien, waardoor actueel zicht is op de kwaliteit van onze bronnen. Omdat het zoeken naar nieuwe bronnen zeer complex en tijdrovend blijkt, zullen we extra moeten inzetten op het behouden wat we nu hebben. Voorlopige conclusie is dat er meer nodig is om de huidige bronnen blijvend te beschermen tegen verontreinigingen. Er is daarom samen met stakeholders en partners gestart met het opstellen van verdergaande maatregelenpakketten rondom de grondwaterbeschermingsgebieden.
Energie
Het is ons gelukt om in 2023 goede resultaten te boeken bij energie. We zijn gegaan voor elke bron van duurzame energie. Zo hebben wij het Rijk ervan overtuigd om subsidie beschikbaar te stellen voor kleine mestvergisters. We maakten met een subsidie het maken van het regionale warmtenet Twente en monomestvergisters mogelijk. Oost-NL kreeg van Gelderland en Overijssel de opdracht om Smart Energy Hubs (verder) te ontwikkelen. We hielpen gemeenten in het verduurzamen van gebouwen. We bereikten de doelen voor zon op dak. Met alle plannen in de pijplijn behalen we ook het doel voor grootschalige zonneparken. Dit is mede reden geweest om ons zonbeleid aan te scherpen. Hiermee kunnen we voorkomen dat zonnevelden op landbouw- en natuurgronden komen. Door het aangescherpte windbeleid zorgen we ervoor dat windturbines buiten de voorkeursgebieden in groepen van minstens vier mogelijk zijn. De windturbines moeten dan wel aan de ruimtelijke eisen voldoen. De regels voor lokaal eigendom hebben we opgenomen in het Provinciaal Programma Energiestrategie. Hiermee proberen wij 50% lokaal eigendom te verzekeren.
Onze woningen, bereikbaarheid en ruimte
Woningen
In 2023 hebben we voor het tweede jaar op rij ruimschoots (5.318) de beoogde bouwdoelstelling (4700) behaald. Dat terwijl de omstandigheden steeds moeilijker worden. Het is hard werken voor alle partijen. We werken daarom met alle partners, zoals gemeenten, corporaties en ontwikkelaars aan voldoende passende woningen op de juiste plek.
De taakstelling voor huisvesting statushouders is in 2023 hoger uitgevallen in vergelijking met de taakstelling voor 2022. In 2022 bedroeg de taakstelling in totaal 2168 voor Overijssel en in 2023 was de totale taakstelling 2827 voor Overijssel. Ondanks de verhoogde taakstelling hebben gemeenten in 2023 zich onverminderd ingezet om de opgave te realiseren. Voor de tweede helft van 2023 was de taakstelling 1484, in deze periode zijn er 1046 statushouders gehuisvest waarmee 70% van de taakstelling is gerealiseerd.
Daar waar nodig hebben we het interbestuurlijk toezicht geïntensiveerd. Daarnaast denken we ook vanuit de voorkant mee over diverse huisvestingvraagstukken en bieden we ondersteuning aan gemeenten middels het aanjaagteam woningbouw.
We zien dat de beschikbare woningen schaarser worden en dat door werkdruk bij Immigratie en Naturalisatie Dienst de aantallen in 2e helft 2023 naar beneden zijn bijgesteld. Dit betekent een forsere taakstelling voor volgend jaar, 2024. Gemeenten doen erg hun best om taakstelling te halen, maar we zien wel dat het moeilijker wordt om nog te voldoen aan de taakstelling.
Bereikbaarheid
Wij blikken in deze paragraaf terug op diverse onderwerpen.
De onderhandelingen met het Rijk over investeringen in de elektrificatie van diesel-spoorlijn Almelo-Hardenberg gaan door. Het is nog niet gelukt om ook stappen zetten voor de elektrificatie van de diesel-spoorlijn Zutphen-Hengelo-Oldenzaal, helaas. De gesprekken met het Rijk en provincie Gelderland gaan door. Bij de komende aanbesteding van de concessie op deze lijn zal met deze ontwikkelingen rekening gehouden worden.
Samen met partners en belanghebbenden is het gelukt om de herprioritering van de N35 bij Mariënheem van het Mobiliteitsfonds terug te laten draaien in de Tweede Kamer.
Een drietal projecten (N337 Rotonde De Meente Olst, N343 Rondweg Weerselo en N377 Hasselt-De Lichtmis) ligt op dit moment stil in afwachting van de uitkomst van aanvullende onderzoeken door veranderingen in stikstof wet- en regelgeving en/of een alternatieve (geborgde) aanpak.
Met het implementeren van de concessies IJssel-Vecht en Twente is al het regulier busvervoer ‘Zero Emissie’. Uitzonderingen zijn de scholierenlijnen, buurtbussen en versterkingsritten. Wij zijn de enige provincie die volledig over is en hiermee lopen we voorop in Nederland! Door opstartproblematiek en verlate leveringen zijn nog niet alle bussen ZE.
Ons regionaal openbaar vervoer vroeg dit jaar meer inzet en aandacht dan voorheen vanwege de beperkte personeelsinzet en het ziekteverzuim bij de vervoersbedrijven.
Wat rechtmatig is, is niet altijd ook rechtvaardig. Dat is de strekking van het rapport dat mevrouw Keijzer in haar rol als bemiddelaar/verzoeningspersoon op 1 september 2023 heeft opgeleverd. Wij verwachten met het aangenomen voorstel te komen tot een goede uitvoering. We zien dit rapport als een nieuw hoofdstuk waarin we werken aan vertrouwenwekkend schadeherstel.
We hebben vier projecten uitgevoerd in het IJsseldelta Programma: aanleg van de Reevesluis, versterking van de Drontermeerdijk, opwaardering van de N307 Roggebot-Kampen en hoogwatermaatregelen bij de recreatieterreinen. Als feestelijke afsluiting van het IJsseldelta Programma zijn voor omgeving, geïnteresseerden en betrokkenen op 30 september en 1 oktober 2023 vier rondvaarten langs de verschillende IJsseldelta projecten georganiseerd.
Onze economie
In 2023 hebben wij onverminderd ingezet op familiebedrijven waarbij digitalisering en verduurzaming centraal stonden. Het MKB heeft ondersteuning gekregen bij ontwikkelingen op het gebied van innovatie, internationalisatie en ondernemerschap. Daarnaast hebben we het mogelijk gemaakt om door het Rijk beschikbaar gestelde middelen uit het Nationaal Groeifonds bij Overijsselse bedrijven en kennisinstellingen te laten landen. Ook hebben we het bedrijfsleven ondersteund bij de maatschappelijke- en transitie opgaven. Circulaire economie, de energietransitie, agrofood kregen hierbij speciale aandacht. De nieuwe Regiodeals die in 2023 zijn afgesloten voor de regio's Twente en Zuidoost Drenthe bieden mogelijkheden om in die regio's een impuls aan de brede welvaart te geven.
De mogelijkheden die Europa biedt om onze economie te versterken door middel van verschillende fondsen, zoals bijvoorbeeld EFRO en Interreg, zijn vol in uitvoering. In 2023 zijn de laatste extra Europese middelen, de zogenaamde React-middelen, besteed. Hiermee zijn mooie initiatieven voor digitalisering en circulariteit mogelijk gemaakt, zoals bij Perron038 in Zwolle en bij Auping.
De arbeidskrapte bleef ook in 2023 groot. Met ons Arbeidsmarktprogramma hebben we de arbeidsmarkt versterkt met aandacht voor de talentopgave, vakmanschap en scholingsfondsen. Tot slot hebben we ons vestigingsklimaat versterkt door in te zetten op de verduurzaming van bedrijventerreinen. Dit hebben we gedaan in nauwe samenwerking met de Overijsselse gemeenten.
Onze sociale samenleving
Kwaliteit openbaar bestuur
In lijn met het coalitieakkoord zijn we in 2023 gestart met het gesprek met Provinciale Staten hoe we invulling geven aan de bestuursstijl en daarmee samenhangende participatie-aanpak.
In 2023 verzorgde provincie Overijssel samen met het Nationaal Comité 4 en 5 mei, gemeente Zwolle, stichting Bevrijdingsfestival Overijssel, NOS en RTV Oost een bijzonder programma vanuit het provinciehuis voor nationale viering van de bevrijding met de ontsteking van het Bevrijdingsvuur door de minister-president op het festivalterrein in het Park de Weezenlanden in Zwolle. Ondanks het slechte weer, waardoor het bezoekersaantal tegenviel, was het een mooie dag. Provinciale Staten heeft besloten de financiële tekorten af te dekken. Ook het komende jaar vindt er in Zwolle weer een bevrijdingsfestival plaats.
Vanuit ons coalitieakkoord zien we onze regio’s als belangrijk schaalniveau waarop verschillende opgaven samenkomen. We zijn dan ook gestart om te bezien hoe we hier de komende periode samen met onze regiopartners extra op in kunnen zetten. Regionale samenwerking loont en wordt door het Rijk verstevigd door de samenwerking met onderwijs en ondernemers in de verschillende regio’s, zie het succes van de Regiodeals. Wij kunnen onze doelstellingen alleen bereiken in samenwerking met gemeenten, ondernemers en uitvoeringsorganisaties. We zien volop mogelijkheden in en tussen de regio’s om samen met onze partners te benutten. Zo staan we samen sterker door een gezamenlijke lobby zoals de recente kamertoezegging voor de rondweg Mariënheem, onze samenwerking in de Regiodeals, de aandacht die we gezamenlijk van het Rijk vragen ten aanzien van OV, energie- en klimaatopgave en Duitsland/Brussel.
Cultuur
2023 was het derde uitvoeringsjaar van het cultuurbeleid 2021-2024. Wij zijn gestart met de voorbereiding van ons nieuwe cultuur- en erfgoedbeleid 2025-2028. De verbindende en aanjagende, creatieve functie van cultuur en erfgoed heeft ook in het afgelopen jaar zijn meerwaarde weer laten zien. Daarnaast zijn we met onze cultuurregio’s het gesprek gestart om samen te werken aan een sterk ‘Overijssels verhaal’, om te komen tot een robuuste en complete culturele infrastructuur en een breed gedragen cultuurbeleid in de hele provincie, waarin de identiteit van elke regio duidelijk zichtbaar is. Met relatief beperkte middelen hebben wij samen met onze partners, waaronder de drie cultuurregio’s, veel bereikt: onder andere via onze cofinanciering van door het Rijk gefinancierde instellingen. Wij hebben ook in 2023 de creatieve denk- en ontwerpkracht van de cultuursector en de kracht van ons erfgoed ingezet voor maatschappelijke en ruimtelijke vraagstukken en transitieopgaven. Samen met onze partners zijn we bezig met een zorgvuldige doorontwikkeling naar maatschappelijke bibliotheken die als rol hebben om de lokale gemeenschap te betrekken en te verrijken.
Sociale Kwaliteit
We hebben in samenwerking met gemeenten en onze netwerkpartners ingezet op een vitaal en gezond Overijssel waarin inwoners zelf initiatief nemen voor het verbeteren van hun leefomgeving. Een samenleving waarin iedereen naar vermogen deel kan nemen en vrijwilligerswerk gestimuleerd en gewaardeerd wordt. Om onze doelstellingen te bereiken hebben wij onder andere vier subsidieregelingen geopend, die goed werden gevonden door de doelgroepen en zelfs overvraagd. Daarnaast hebben we maatwerkafspraken gemaakt in de vorm van arrangementen waarbij met meerdere partners wordt geïnvesteerd in mooie projecten die bijdragen aan onze ambities. Enkele voorbeelden hiervan zijn; Sociaal Veilig Sportklimaat, Project Kansrijke Start en Mantelzorgmonologen. Daarnaast hebben wij geïnvesteerd in diverse events zoals de Overijsselse Sportontmoeting, Inspiratiemiddag Positief Gezond IJsselland Special Friends Sportdag, het vrijwilligerscongres, Fondsenfestival en hebben wij in samenwerking met provincie Gelderland de Welzijnsmonitor LHBTIQA+ uitgevoerd. Ook de crowdfundingpagina op onze website ‘Samen voor elkaar’ blijkt een mooie aanvulling op ons aanbod te zijn. Hiermee krijgen projecten die niet direct passend zijn binnen ons beleid alsnog een financieringsoptie.