Inleidende samenvatting

Voor u ligt de Perspectiefnota van de provincie Overijssel voor 2025.  
 
Noaberschap, landschap en ondernemerschap; Overijssel heeft het en dat houden we graag zo. Vorig jaar juli presenteerden we ons coalitieakkoord Schouder aan Schouder, met onze ambities voor een mooi en sterk Overijssel de komende periode. De wereld staat niet stil, in tegendeel zelfs. We volgen actuele ontwikkelingen op de voet om zo aan de voorkant te staan van onze grote uitdagingen.  

De Perspectiefnota is een belangrijk document binnen de Planning en Control (P&C) cyclus van de provincie. We kijken naar de betekenis van trends en ontwikkelingen voor onze ingezette koers. Hoewel grote veranderingen sinds de opstelling van het coalitieakkoord zijn uitgebleven, vragen sommige opgaven vanwege actuele ontwikkelingen eerder en meer actie dan verwacht. Schouder aan schouder gaan we met energie hiermee aan de slag.  

We werken als provincie altijd samen. In onze provincie liggen 25 prachtige gemeenten en vier waterschappen. Onze provincie ligt naast een aantal andere provincies en we hebben natuurlijk te maken met de rijksoverheid, onze buurlanden en Europa. De kracht van onze inwoners, bedrijven en maatschappelijke partners benutten we proactief. Samen met hen werken we aan een levendige samenleving, waar meer dan 1,1 miljoen Overijsselaars een thuis vinden. Onze samenwerkingspartners hebben allen een eigen rol in het geheel. Voor ons is het belangrijk dat iedereen vanuit kennis, ervaring en bevoegdheid de rol pakt die de maatschappelijke opgave vraagt. Als provincie doen wij dat ook. 

Werken met en tussen opgaven: aanvullende accenten
Wil je prettig wonen en een sterke economie, dan is het belangrijk om gemakkelijk op pad te kunnen gaan het openbaar vervoer (OV) of met de auto. Wil je jezelf thuis blijven voelen op het platteland of in de steden, dan moet de inrichting van de omgeving daar een bijdrage aan leveren en natuur, kunst en cultuur dichtbij zijn. Wil je gebruik blijven maken van schoon drinkwater en het energienet en bij hevige regenval geen last hebben van overstromingen, dan moet je zorgvuldig omgaan met water en energiebronnen en zorgen voor een bodem waar regenwater goed opgenomen wordt.  

In de provincie komen de opgaven voor onze leefomgeving samen en zo willen we er ook aan werken. We zoeken de dwarsverbanden en kruisbestuivingen op tussen de opgaven. We hebben daarbij bewust oog voor de actuele ontwikkelingen in onze samenleving. Ons coalitieakkoord bestaat uit vijf inhoudelijke thema’s. In deze Perspectiefnota formuleren we aan de hand van die thema’s aanvullende accenten waar extra focus op ligt, gezien de actuele trends en ontwikkelingen in Overijssel, Nederland en de wereld. De accenten staan net als de opgaven met elkaar in verbinding. Hieronder beschrijven wij hoe wij hiermee aan de slag gaan. 

Hoe ondersteunen we de landbouwsector en de opgaven in het landelijk gebied optimaal in tijden van toenemende onzekerheid?
De urgentie van de opgaven en onzekerheden in de landbouwsector nemen toe. Met de 3*3 aanpak willen we de opgaven in het landelijk gebied in samenhang aanpakken. Een leefbaar platteland, een toekomstbestendige landbouwsector en herstel van natuur, het watersysteem en klimaat. We werken aan een plattelandsagenda, de landbouwvisie en het PPLG 2025. Daarmee kunnen, voor zover mogelijk, de kaders voor de komende periode worden vastgesteld. Kaders die bijdragen aan het zorgvuldig uitvoeren van de maatregelpakketten. De investeringen via de maatregelpakketten zijn een belangrijke motor van de uitvoering van de 3*3 aanpak van het PPLG voor de komende jaren. Vanwege het belang van beschikbaarheid van grond voor de provinciale opgaven willen we de omvang van het Anticiperend Grondfonds vergroten. Om kennis te delen en vanuit het belang van onderwijs voor de toekomst van de sector, willen we extra investeren in de samenwerking met onderwijsinstellingen.  

Hoe werken we aan een robuuste water- en energievoorziening?  
Hoewel we al flinke stappen hebben gezet op het gebied van water en energie, zien we dat de risico’s voor leveringszekerheid bij beide onderwerpen toenemen. Vanuit onze provinciale rol werken we op allerlei manieren aan een robuuste drinkwatervoorziening. Het is nodig om op slimme manieren om te gaan met waterbesparing en verwerking. Daar is veel te winnen. Dit vraagt om een brede samenwerking. Een goed voorbeeld daarvan is de Waterkoplopers Industrie Overijssel (WIO), waarin partners uit de drinkwatersector samenwerken met bedrijven om tot besparing van gebruik te komen.  
Vanuit gemaakte afspraken werken we aan groei van de opwek van duurzame energie. We willen hierbij snelheid en betaalbaarheid waarborgen. We werken op verschillende manieren goed samen met veel partijen om de energievoorziening in de toekomst te waarborgen. Een succesvol voorbeeld is bijvoorbeeld het creëren van mestvergisters op het boerenerf, wat ook helpt voor de afname van emissies van bijvoorbeeld stikstof. Een ander voorbeeld is de ontwikkeling van smart energy hub’s. Daar wordt opwek en gebruik van energie slim gecombineerd, zoals op bedrijventerrein Hessenpoort in Zwolle. 

Hoe spelen we in op de steeds groter wordende woonopgaven?
We zien dat de woningmarkt steeds meer onder druk komt te staan. Wij willen toewerken naar maatregelen om de woningbouw te versnellen. Dit willen we doen in verschillende fasen van de ontwikkeling van woningbouw, van gebiedsontwikkeling tot daadwerkelijke realisatie. Met onze woonfaciliteit richten we ons op de bouwfase en met gerichte bijdragen willen we ook knelpunten wegnemen bij gebiedsontwikkelingen om zo nieuwe woningbouw vlot te trekken. Daarnaast willen we met het oog op de toenemende vergrijzing zorgen voor passende woningen. Vanuit onze regierol zetten we daarnaast regionaal in op verstedelijkingsstrategieën voor onze drie regio's Stedendriehoek, Twente en Zwolle. We zetten ook in op onderzoek, kennisdeling en procesbegeleiding om van strategie naar uitvoering te komen.  
Bij het inrichten van onze ruimte is het van belang dat mensen gemakkelijk kunnen reizen van A naar B. Wij zetten ons in voor een veilig, goed toegankelijk en duurzaam OV-netwerk. Vanuit de Tweede Kamermotie Bikker zijn voor provincies structureel middelen vrijgemaakt om prijsstijgingen op te vangen en te investeren in voorzieningen op lange termijn. Dit is cruciaal gezien de woningbouwopgave en de uitdagingen binnen het OV. 

Hoe blijven we onze economie versterken ondanks de schaarste in grondstoffen en vakmensen?
De ontwikkelingen in onze economie vragen om een slimme en efficiënte ondersteuning van bedrijven. Via ondersteuningsstructuren zoals Kennispoort en Ondernemershuis Deventer werken we aan de verbetering van onze MKB-Dienstverlening. Daarnaast bevorderen we een circulaire economie. Onze bijdrage aan het ontwikkelen van een aantal regionale 3-O (ondernemers, overheden en onderzoekers) samenwerkingsverbanden leidde al tot innovaties zoals viscose uit gerecycled katoen (Saxcell). De innovatie in onze bedrijven en duurzaam grondstoffengebruik staat in directe verbinding met voldoende vakmensen. Om hierin te voorzien benutten we de Human Capital Agenda (HCA), waarbij we focussen op sectoren zoals techniek, zorg, onderwijs en landbouw. De versterking van onze economie staat in direct verband met de ontwikkeling van slimme (energie)systemen, digitalisering, onderwijs, en natuurlijk het creëren van voldoende (vestigings)ruimte voor onze bedrijven en vakmensen.

Hoe behouden we onze sociale kracht en een veilige leefomgeving?
Het beschikbaar houden van culturele voorzieningen is een uitdaging, vooral in kleinere gemeenten. Door nu al strategisch te kiezen binnen ons cultuurbeleid en in te zetten op actieve lobby richting het Rijk, werken we toe naar een toekomstbestendig nieuw cultuurbeleid. Een sterke culturele sector met voorzieningen zoals theaters, bibliotheken of (religieus) erfgoed is belangrijk voor de sociale kracht en daarmee leefbaarheid in onze omgeving. Een veilig gevoel is essentieel voor diezelfde leefbaarheid. De toenemende ondermijnende criminaliteit op industrieterreinen, vakantieparken of onze woonbuurten vraagt een sterk gezamenlijk optreden van provincie, gemeenten en veiligheidspartners als één overheid. Onze aanpak via het expertisecentrum vitale vakantieparken is een effectieve aanpak gebleken en wij gaan door op de ingeslagen weg. Bij het werken aan deze speerpunten leggen we de verbinding met onze economische, ruimtelijke en plattelandsopgaven en samenwerkingspartners.

Hoe behouden we een sluitend budgettair perspectief om aan opgaven te werken?
De inhoud is leidend, maar gezonde overheidsfinanciën waarmee we beleid kunnen maken en uitvoeren staan aan de basis daarvan. Met deze Perspectiefnota presenteren we een actueel en sluitend budgettair perspectief. 

De structurele inkomsten van de provincie zijn met veel onzekerheden omgeven. Met de recent verschenen voorjaarsnota van het Rijk is een eerste stap gezet in meer stabiliteit en zekerheid voor de lange termijn. Desondanks blijft er sprake van een korting op het provinciefonds na 2025. Ook is nog niet duidelijk hoe een nieuwe verdeling van het provinciefonds voor ons uitpakt. Deze ontwikkelingen vallen voor ons samen met het bredere financiële vraagstuk van onze structurele begroting. We financieren een groot aantal taken nu al langjarig met incidentele middelen. We willen in deze coalitieperiode hiermee aan de slag om de balans in onze structurele begroting te herstellen. Daarvoor is wel eerst meer duidelijkheid nodig op de hiervoor genoemde onzekerheden.

Na de verwerking van autonome ontwikkelingen en de overige voorstellen in deze Perspectiefnota, blijft het meerjarig begrotingssaldo structureel positief. Naast de bestaande investeringsimpuls van € 307 miljoen is er incidentele ruimte voor aanvullende financiële voorstellen en om middelen te reserveren voor toekomstige cofinanciering en ontwikkelingen. Ook hebben we, zoals in april aangekondigd, ruimte gereserveerd (€ 5 miljoen) voor eventuele aanvullende voorstellen vanuit uw Staten.