Krachtige economie

Vergeleken met het begin van deze coalitieperiode staat onze economie er nu anders voor. De veerkracht van de economie is door de coronacrisis enorm op de proef gesteld. We zijn trots om te merken dat we in Overijssel inderdaad een stevige economisch fundament hebben. De voortdurende verlenging van de lockdown zorgt inmiddels wel voor serieuze problemen in continuïteit bij veel bedrijven. Samenwerking staat aan de basis van vele succesvolle initiatieven. Bijvoorbeeld met onze regio’s, die elk een krachtig en onderscheidend profiel hebben. Tegelijkertijd is er veel dat hen bindt. Zo hebben onze regio’s alle drie een regiodeal waarin de nadruk ligt op mkb, innovatie en Human Capital Agenda (HCA). Als provincie hebben we hierin samen met de regio’s een initiërende, financierende en inhoudelijke rol vervuld.

Enkele belangrijke hoogtepunten en resultaten die we de afgelopen periode hebben gerealiseerd:

• Een reeks aan Statenvoorstellen die door uw Staten zijn vastgesteld en die nu volop in uitvoering zijn. Van het investeringsvoorstel mkb van € 21,4 miljoen, Gastvrij Overijssel van € 5 miljoen tot het HCA programma van € 8,5 miljoen.
• In samenspraak met onze partners: de snelle totstandkoming van maatregelen (zie Overijsselse aanpak coronacrisis) en gewijzigde accenten in Statenvoorstellen, zoals Gastvrij Overijssel. Op die manier wordt bijvoorbeeld, via financierings- en digitaliseringsvouchers en extra investeringen, bijgedragen aan het herstel van de economie en het stimuleren van de digitale transitie.
• Na een succesvol lobbytraject is de verdelingsdiscussie over meerdere EU stromen gunstig uitgepakt voor Oost Nederland. We zetten de Europese middelen in voor concrete projecten in Overijssel die bijdragen aan de provinciale doelstellingen zoals circulaire economie, een duurzame agrarische sector, de leefbaarheid van het platteland en innovatie in het mkb.
• Rapporteurschap van gedeputeerde Van Hijum: advies over de Europese strategie voor het mkb met aanbevelingen voor de EU om het mkb en daarbinnen familiebedrijven beter in staat te stellen hun cruciale rol te vervullen in de duurzame en digitale transitie.
• De tweede editie van het Kracht van Oost onderzoek naar de ruimtelijk-economische perspectieven voor Gelderland en Overijssel, dat in belangrijke mate de campagne Nederland Slim Benutten inhoudelijk heeft onderbouwd. Kracht van Oost wijst ook op het belang van brede maatschappelijke welvaart en het belang van samenhang tussen het bruto regionaal product, het welbevinden van inwoners en de leefomgeving.

Nieuwe perspectieven en leerpunten:

• De opgebouwde (triple helix) samenwerkingen zijn enorm belangrijk voor een snelle en zorgvuldige totstandkoming en uitrol van maatregelen. Juist in een crisissituatie is het namelijk nodig om samen alle zeilen bij te zetten. Door regelmatige afstemming met gemeenten, werkgeversorganisaties VNO-NCW Midden en MKB-Nederland Midden en ondersteunende organisaties in de regio’s is het ons gelukt maatregelen steeds beter aan te laten sluiten op de behoeften. Daarbij zetten we ook vooral in op de bekendheid van onze regelingen in de regio’s en spelen we in op ontwikkelingen die juist zijn versterkt door de coronacrisis (digitalisering, medische technologie, etc.).
• Om de beschikbare EU en Rijksfondsen zo optimaal mogelijk te kunnen benutten is het belangrijk om concrete proposities klaar te hebben liggen, waarmee we laten zien hoe we bijdragen aan de maatschappelijke opgaven waar we voor staan. Als provincie vervullen wij hierin een belangrijke rol, omdat wij het organiserend vermogen hebben om opgaven en partijen, en bijbehorende geldstromen en slagkracht, op verschillende niveaus aan elkaar te verbinden. Met de presentatie van de Strategische Innovatie Investeringsagenda Oost Nederland, in het voorjaar van 2021, is zichtbaar gemaakt met welke innovatieve inbreng vanuit Oost-Nederland bijgedragen wordt aan het oplossen van de maatschappelijke opgaven. Daarmee wordt invulling gegeven aan de aanbevelingen vanuit Kracht van Oost 2.0 en de lobbyboodschap in het kader van Nederland Slim Benutten.

Zoals gezegd hebben we in Overijssel een sterk economisch fundament, dat ook ten tijde van de coronacrisis veerkrachtig is gebleken. Het mkb met veel familiebedrijven zorgt voor een regionale economie die robuust en divers is. Deze bedrijven spelen bovendien een grote rol in het bevorderen van een digitale en duurzame economie. De ervaring leert dat ze daar soms wat hulp van buitenaf bij kunnen gebruiken. Zeker nu zij ten tijde van deze coronacrisis vooral gericht zijn op “overleven”. Voor alle bedrijven geldt dat de coronacrisis tot een nieuw bewustzijn leidt: over kwetsbaarheid van de productieketens, mogelijkheden van werken op afstand, het bereiken van de klant en het belang van gezondheid en brede welvaart (zie ook het thema Economie en werkgelegenheid in Overijssel ontcijferd) Het economisch perspectief na corona bij zowel bedrijfsleven als overheden is daarom gericht op herstel, innovatie en verduurzaming. Dit sluit ook aan op de focus in Europese en nationale fondsen (groen en digitaal).

Samen met andere provincies, het Rijk en gemeenten hebben we onze inzet verwoord in het IPO-Herstelplan voor de Regionale Economie: innovatie, arbeidsmarkt en gebiedsontwikkeling. Met concrete projecten investeren we in snel herstel én het verdienvermogen op lange termijn. Bij de aanpak van de coronacrisis hebben we oog voor de korte en langere termijn: het aanjagen van de economie koppelen we nadrukkelijk aan het realiseren van de grote maatschappelijke opgaven in Overijssel, onder andere op het gebied van energie, klimaat en circulaire economie.

Innovatie
Voor de concurrentiekracht van onze regio’s richten we onze inzet op het versnellen van de transitie naar een duurzame en digitale economie. Met onze maakindustrie, landbouw, bouwsector en technologisch hoogwaardige kennis beschikt Overijssel over unieke uitgangspunten om voorop te lopen in een groen, digitaal en veerkrachtig herstel van de economie. Concreet denken we daarbij aan het versnellen van de eiwittransitie, circulair bouwen, slim en schoon (energie) produceren en inzet op digitalisering waaronder cybersecurity. Als provincie ondersteunen we regio’s, bedrijven en kennisinstellingen bij deze ambities, door middelen ter beschikking ter stellen (leningen, subsidies) en ondersteuning bij business development te organiseren in de regio’s. Daarnaast zoeken we naar nieuwe laagdrempelige manieren waarop mkb-bedrijven eenvoudig toegang kunnen krijgen tot het werken met nieuwe (productie)technologieën. Zowel toegang tot kennis, maar ook om in een productieomgeving te kunnen werken met nieuwe technologische mogelijkheden, variërend van 3d-printing tot robots. De coronacrisis heeft laten zien dat er bij het mkb een grote behoefte is stappen te zetten richting nieuwe verdienmodellen, digitalisering en het ontwikkelen van (digitale) skills en vaardigheden bij het personeel. Met vouchers en subsidies blijven we het brede mkb stimuleren te vernieuwen.

Arbeidsmarkt
De ‘medewerker van de toekomst’ heeft in de vernieuwing van een bedrijf een sleutelpositie. Vernieuwing van bedrijven wordt gerealiseerd door investeringen in human capital. Onder andere via de drie regionale ontwikkelfondsen dragen we bij aan voldoende deskundige vakmensen, zoals technici ten behoeve van de provinciale opgaven rond het slim en schoon organiseren van productie, energie- en grondstoffengebruik, goederen- en personenvervoer. Bij economisch herstel is het des te meer van belang dat de arbeidsmarkt wendbaar en inclusief blijft, door in te zetten op: voldoende stageplaatsen, om-, her- en bijscholing richting ‘tekortsectoren’, het aannemen van startend talent, begeleiding van werk naar werk en het aanleren van basis vaardigheden (taalonderwijs). We zijn er alert op dat de crisis niet leidt tot meer ongelijkheid.

Gebiedsontwikkeling
Vernieuwing van de economie manifesteert zich ook ruimtelijk, zoals het Kracht van Oost onderzoek heeft laten zien. Binnensteden, bedrijventerreinen en infrastructuur veranderen mee in een richting die ook groener en meer online is. Corona heeft geleid tot een herwaardering van het aantrekkelijke landschap in Overijssel. Voor het binden en boeien van talent is die kwaliteit van stad en ommeland essentieel, waarbij bijvoorbeeld cultuur en korte reistijden belangrijke aspecten zijn. Ruimtelijk-economisch zijn daarom de binnensteden en dorpscentra belangrijke ontmoetingsplekken tussen stad en ommeland (zie ons Investeringsvoorstel Ruimte, Wonen en Retail) Verder zijn de topwerklocaties, stationsomgevingen in Zwolle, Deventer en Hengelo-Enschede, de corridors van Zwolle-Münster/N35, alsmede Deventer-Duitsland/A1 relevant voor toekomstige groei. 

De komende tijd vraagt specifiek de gebiedsontwikkeling van Technology Base aandacht. De coronacrisis, belemmeringen op het gebied van stikstof en veiligheid en de onzekere marktomstandigheden in de luchtvaartsector leiden tot het opnieuw onderbouwen van de propositie van dit unieke bedrijvenpark met innovatieve luchthaven. Hierover gaan wij met gemeente Enschede als deelnemers in de gemeenschappelijke regeling verder in gesprek. De woon- en natuurontwikkeling in dit gebied nadert de voltooiing. Conform toezegging aan uw Staten evalueren we in 2022 onze rol in Technology Base en de behaalde resultaten.

We spelen in op investeringsmiddelen die op Rijks- en Europees niveau beschikbaar komen. Op de schaal van Oost-Nederland kiezen we ervoor tempo te maken, focus te houden en tastbaar inhoud te geven aan ons verhaal van Overijssel voor onder andere onze lobby richting het nieuwe kabinet en Europa. Met Nederland Slim Benutten hebben we een succesvol platform gecreëerd, waarin op verschillende manieren en via verschillende kanalen onze boodschap is gedeeld: Oost-Nederland heeft de kracht, de ruimte én de kennis om Nederland verder te brengen. We zetten deze samenwerking voort. Om onze Europese lobby kracht bij te zetten stellen u voor om onze inzet op Europese lobby te versterken en daarvoor deze periode incidenteel € 500.000 beschikbaar te stellen. Met het oog op het budgettair perspectief is gekozen voor een incidentele en tevens lagere invulling.

In de regionale economie maken we het verschil door schaalniveaus en bestuurslagen te verbinden. Dat doen we door samenwerking te organiseren, projecten te ontwikkelen en te investeren. Voorbeelden zijn de regiodeals, de ontwikkelfondsen voor vakmanschap en de Strategische Innovatie Investeringsagenda’s (SIIA) voor Oost-Nederland. Met partners zoals Novel-T, Oost NL en Kennispoort stellen we ondernemers in staat de slag te maken ‘van idee naar BV’ (kennis, kunde en kassa). Die werkstructuur van ondersteuning, fondsen en triple-helix samenwerking helpt om meters te maken, passend bij de toepassingsgerichte mentaliteit in Overijssel.

Economie stopt niet bij de provinciegrenzen, zoals het Kracht van Oost-onderzoek heeft onderstreept. Ons Interreg-denkraam omvat Zwolle-Twente-Münster/Osnabrück en we zijn ons bewust van het strategische belang van corridors zoals de North Sea Baltic-corridor voor onze industrie en logistiek. In (inter)nationaal perspectief verknopen we de kennisnetwerken rond maakindustrie, fotonica, medische technologie en kunststof met de fysieke topwerklocaties, stationsomgevingen en vitale bedrijventerreinen in Overijssel. Het geeft ons verhaal een unieke inhoud, op basis waarvan we met het Rijk in gesprek zijn over de nationale Omgevingsvisie en het Nationaal Groeifonds.

Maximale benutting van Rijks- en EU-middelen vraagt aan onze kant om cofinanciering. Dat kan via bestaande middelen, regiodeals en middelen in het kader van de herstel- en transitieaanpak coronacrisis. Op de lange termijn vraagt het ook om de opgebouwde samenwerking, bijvoorbeeld de ontwikkelfondsen in de regio’s Cleantech, Twente en Zwolle, toekomstbestendig te maken. Zo zetten we in op publiek-private samenwerkingsverbanden van werkgevers en onderwijs waarin wij mee-investeren en op een structurele samenwerking met de technische sectoren voor het opleiden van voldoende vakmensen voor de opgaven rond energie en circulaire economie.

We zullen met het oog op ons budgettair perspectief ook bewust moeten kiezen in de samenwerkingsverbanden die we financieel ondersteunen en de structurele verwachtingen die we wekken bij incidentele intensiveringen. Bij deze perspectiefnota zetten we daarvoor de eerste stappen. Zo stellen  we u in dat licht voor om deze periode de incidentele bijdrage voor de Economic Boards gefaseerd af te bouwen (bijdrage in 2021-2023 van respectievelijk € 300.000, € 200.000 en € 100.000). Ook stellen we u voor een beperkt aanvullend bedrag van in totaal € 1 miljoen beschikbaar te stellen voor Gastvrij Overijssel en MarketingOost in deze periode, waardoor in totaal minder beschikbaar komt dan voorheen. Wij doen dit uiteraard in goed overleg met de betrokken partijen.