Aantrekkelijk wonen en ruimte

Om een aantrekkelijke en veilige woon-, werk- en leefomgeving aan inwoners, bedrijven en bezoekers te kunnen bieden, zijn meer woningen nodig die beter voldoen aan de behoeften van onze inwoners en aan de eisen van duurzaamheid. De ruimtedruk neemt toe door de druk op de woningmarkt, de overgang (transitie) naar duurzame energie, klimaatbestendigheid, duurzame landbouw en kringloopeconomie. De Omgevingsvisie en Omgevingsverordening bieden de kaders voor het gebruik van de ruimte, op en onder de grond.

Wij hebben in de afgelopen jaren gewerkt aan de volgende onderwerpen.

Versnelling woningbouw
Bij de versnelling van de woningbouw staan sleutelprojecten centraal zoals afgesproken in de woonagenda’s met onze partners op de woningmarkt. Dit zijn locaties waar een aantal opgaven samenkomen als klimaat, mobiliteit, retailtransformatie, circulair bouwen, biodiversiteit en meer groen in de stad. We werken samen met onze partners in de woonkeuken aan deze versnelling, de huisvesting van bijzondere doelgroepen, transformatie van locaties en verduurzaming van de woningvoorraad. Daarnaast bieden wij extra kennis en capaciteit aan gemeenten via ons aanjaagteam en flexpools.

In het afgelopen jaar bleef de asielinstroom stijgen en daarmee ook de huisvestingsopgave voor statushouders (asielzoekers die mogen blijven). Gemeenten krijgen ieder half jaar vanuit het Rijk een wettelijke taakstelling waarin staat hoeveel statushouders zij moeten huisvesten. De provincie houdt toezicht op deze halfjaarlijkse taakstelling, waarin wij gemeenten ondersteunen met middelen voor flexibele huisvesting. De flexibele huisvesting is niet alleen voor statushouders een belangrijke oplossing, maar ook voor andere spoedzoekers als studenten en arbeidsmigranten.

Retail en binnensteden
In het retailplatform Overijssel, bij gemeenten en in het centrummanagersnetwerk werken wij samen met partners aan toekomstbestendige retail en vitale binnensteden via de Overijsselse Retailaanpak en met crisis en binnenstadsarrangementen. Door de crisis zijn vooral de grootste kernen in zwaarder economisch weer beland. Middelgrote en kleinere kernen deden het relatief beter doordat mensen de drukte vermeden en meer lokaal gingen kopen. Aan de andere kant heeft corona het digitaal winkelen en bezorgen van eten in een stroomversnelling gebracht. In de centrumarrangementen zien we integrale centrumaanpakken ontstaan waarin retailaanpak, samenwerking, visievorming en initiatieven hand in hand gaan met transformatie, het compacter maken van binnensteden en gebiedsontwikkeling. We zien dat ondanks de coronacrisis de winkelleegstand de afgelopen twee jaar is afgenomen (zie kengetal 1.9 uit Overijssel Ontcijferd 2022).

Ruimtedruk
In de fysieke leefomgeving komen grote opgaven samen die een beroep doen op de beschikbare ruimte waarin mensen wonen, werken en samenleven. Om deze opgaven aan te pakken en daarmee de toekomst van Overijssel te kunnen bepalen, werken we in de nieuwe Omgevingsvisie aan grote uitdagingen waarvoor we als provincie ruimtelijke keuzes moeten maken op het gebied van klimaatadaptatie, mitigatie & duurzame energie, een perspectief voor de landbouw en ontwikkeling van natuur en tot slot de verstedelijking en mobiliteit.
In 2021 hebben we in de vorm van panorama’s vier wenkende perspectieven geschetst waaraan verschillende ruimtelijke hoofdkeuzes ten grondslag liggen. Het Perspectief Zelfbewust Overijssel geeft de voorkeursrichting aan voor het nieuwe beleid.

Netwerksamenwerking
Al deze maatschappelijke opgaven doen wij niet alleen, maar samen met partners in onze regio. Voor de netwerksamenwerking faciliteren wij verschillende platforms zoals de woonkeuken, het centrummanagersnetwerk en het retailplatform Overijssel. Ook zijn wij partner in netwerkverbanden zoals de Verstedelijkingsstrategie Regio Zwolle en Novi-gebied regio Zwolle. Wij zijn verheugd dat ook de netwerksamenwerking met het rijk op deze thema’s steeds intensiever wordt.

Milieubeleid
In onze de beleidsnota milieu borgen we de bescherming van de gezondheid en de leefomgeving. We beschermen het milieu door middel van het goed uitvoeren van onze VTH-coördinatietaken. We wegen milieuaspecten van ons eigen beleid mee door middel van milieueffectrapportages en we verbeteren de aanpak van zeer zorgwekkende stoffen. Ook streven we naar het verbeteren van de leefomgeving doormiddel van bewustwordingsacties op het gebied van lucht, geluid en afval. Dit doen we samen met gemeenten, Omgevingsdiensten en Gemeentelijke gezondheidsdiensten.

Als we de blik op volgend jaar en de jaren daarna richten, komen wij op deze onderstaande thema’s binnen deze opgave.

Versnelling woningbouw
De praktijk om extra woningen te realiseren is weerbarstig. Factoren als personeelsgebrek in de keten en procedures en nu ook de prijsstijging van grondstoffen en materialen zorgen ervoor dat de gerealiseerde aantallen tegenvallen en de druk op de woningmarkt verder toeneemt (zie kengetal 1.6 van Overijssel Ontcijferd 2022). Ook de asielinstroom, de problematiek van statushouders en spoedzoekers, waarbij nu ook de vluchtelingen uit Oekraïne zich voegen, vergroten deze druk. Flexibele huisvesting zal daarom onverminderd het instrument zijn om die druk te verlichten. De rijksoverheid zet in haar Nationale Bouw en Woningprogramma in op versnelling van de woningbouw en betaalbaarheid. Wij zijn in gesprek met het rijk over onze inzet op deze agenda waarbij het rijk een regierol van de provincie en cofinanciering vraagt. In de regionale woonagenda’s blijft regionaal maatwerk hier de sleutel om te komen tot concrete plannen en die ook te realiseren. Onze vervolgaanpak voor circulair bouwen koppelen we aan de woningbouwopgaven en het aanjaagteam wonen.

Vanuit ‘Wooninitiatieven ouderen, voortzetten ondersteuning door Overijsselse regioteams, o.a. om bewustwording en doorstroming te bevorderen’ werken we aan de bewustwording onder ouderen op het terrein van wonen en zorg. Dit sluit goed aan op het onderdeel doelgroepen uit de woonagenda’s.

Om de snelle groei in woningbouw te faciliteren, moeten ook onze netwerkbedrijven (gas, water, elektriciteit, en straks warmte) in staat zijn om hun netwerk tijdig uit te breiden. Dit vraagt dat nieuwe woningbouw zoveel mogelijk aansluit bij het bestaande netwerk en dat we zorgen dat onze netwerkbedrijven voldoende tijd en middelen (geld, mogelijkheden, tijd) hebben om mee te kunnen met de transitie. Anderzijds vraagt dit om een permanente aandacht voor besparing van energie en watergebruik in de bebouwde omgeving.

Retail en binnensteden
Duidelijk is dat de transitie van binnensteden zich steeds duidelijker aftekent. Enerzijds komt dit door de gevolgen van de coronacrisis en de ontwikkeling van digitalisering. Anderzijds is de ontmoetingsfunctie van centra nog steeds erg belangrijk is voor de leefbaarheid van steden en kernen. Dit uit zich doordat de retailfunctie deels verdwijnt en hier andere functies (wonen, cultuur, horeca) voor in de plaatst komen. Basis van onze inzet blijven de netwerkaanpak en arrangementen om lokaal maatwerk te bieden, met meer nadruk op vastgoed in de retail door de vastgoedtafel verder op en uit te bouwen als ondersteuning aan de centrumgebieden om lokaal inzicht te krijgen bij de vastgoedsector. Daarnaast zien we dat de wooncrisis ook voor binnensteden een belangrijke ontwikkeling is waarvoor nieuwe samenwerkingen noodzakelijk zijn om kansen te verzilveren op het gebied van transformatie en compacte binnensteden.

Omgevingsvisie
Wij werken de hoofdlijnen van het nieuwe beleid voor de drie grote uitdagingen en onderliggende opgaven voor de Nieuwe Omgevingsvisie samen met partners uit en vragen u deze in het najaar van 2022 vast te stellen in het Fundament voor de Nieuwe Omgevingsvisie. In dit fundament staan vier waarden centraal: duurzaamheid, gezondheid, ruimtelijke kwaliteit en sociale kwaliteit. Dit zijn de rode draden van ons omgevingsbeleid. Via deze waarden werken we aan een afgewogen keuzes voor brede welvaart. We brengen in beeld waar opgaven ‘botsen’ en belangen tegen elkaar afgewogen moeten worden.
Het Fundament voor de Nieuwe Omgevingsvisie werken we samen met partners uit in gebiedsgerichte agenda’s, programma’s en instrumenten en kan, onder voorbehoud van de uitwerking van opgaven uit het Regeerakkoord, in het voorjaar van 2024 landen in een gedragen nieuwe Omgevingsvisie, Omgevingsverordeningen Catalogus Gebiedskenmerken. Hierbij sluiten we ook aan op het nieuwe regeringscoalitieakkoord.
In samenhang met het Fundament voor de Nieuwe Omgevingsvisie werken wij vier urgente opgaven uit, die dit jaar nog een PS besluit vragen, uit in omgevingsbeleid en uitvoeringsinstrumenten met de benodigde planologisch-juridische status:

1. Energie
2. Herstel van het water- en bodemsysteem
3. Verstedelijkingsstrategieën en Vrijkomende Agrarische Bebouwing (VAB)
4. Programmering bedrijventerreinen

Netwerksamenwerking
Wij zien de behoefte aan netwerksamenwerking in het ruimtelijk domein steeds verder groeien. Omdat de ruimtedruk toeneemt en de opgaven complexer worden, worden de opgaven samen met partners bij andere overheden en in de maatschappij opgepakt. Dit maakt ook dat we ons naar de toekomst toe moeten beraden op de financiering van dit soort samenwerkingen en netwerkverbanden.

Omgevingswet
De voorbereidingen op de nieuwe Omgevingswet gaan door. Het opleverniveau van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) zal in 1 juli 2022 nog niet op het niveau zijn die we met elkaar voor ogen hebben. Daar komt nog een lange periode van afbouw (het voltooien) van het DSO bij. Dit heeft gevolgen voor de interne organisatie, het programmateam moet langer (ook na inwerkingtreding) blijven bestaan en meer specialisme moet vanuit de organisatie worden ingezet of ingehuurd. De wet heeft een faciliterende en dienstverlenende insteek. Op communicatie, techniek en het stroomlijnen van processen moet in de komende maanden extra worden ingezet om 1 juli te halen en te kunnen anticiperen op wat er tussentijds vanuit het DSO wordt opgeleverd. Uitstel leidt tot extra personele inzet zoals hiervoor is benoemd. Hogere implementatiekosten en kosten voor tijdelijke maatregelen zoals de aanschaf en uittesten van software, het inrichten van noodscenario’s als het DSO bij inwerkingtreding uitvalt of op onderdelen niet werkt. Voor het aansluiten van onze processen op het Digitaal Stelsel Omgevingswet zijn wij afhankelijk van het tot stand komen van dit landelijke digitale stelsel, dat helaas veel vertraging kent, waardoor we ook hier rekening moeten houden met tijdelijke maatregelen.

Natuurinclusief (bouwen)
Vanuit Natuur voor Elkaar hebben we de afgelopen jaren samen met hoofduitvoerder het Oversticht het Natuurinclusief Bouwen (NiB) hoger op de agenda gezet. Natuurinclusief bouwen zorgt voor een grotere lokale biodiversiteit, draagt bij aan klimaatadaptieve maatregelen en zorgt voor gezonde en sociale leefomgevingen. Vier keer per jaar vindt de Community op Practice NiB plaats met gemeenteambtenaren, bouwprofessionals, groene bureaus en wetenschappers. Jaarlijks organiseren we het congres “Natuurlijk”, geven we een inspiratiemagazine uit en helpen we gemeenten op weg met maatwerkadvies, met daarnaast een website en een praktische brochure geven we tips en handreikingen aan particulieren en gemeenten. En we zijn er trots op dat we met natuurinclusief bouwen in Overijssel een koploper zijn.