Inleidende samenvatting

We naderen het einde van deze coalitieperiode. We zijn nog volop in uitvoering aan het coalitieakkoord “Samen bouwen aan Overijssel” en we hebben al mooie resultaten behaald. Maar er liggen grote opgaven voor ons. En volgend jaar zijn er weer provinciale statenverkiezingen. Deze Perspectiefnota is een goed moment om terug te blikken én vooruit te kijken naar de uitdagingen voor 2023 en de volgende coalitieperiode.

In de afgelopen periode hebben we gewerkt met een ambitieus coalitieakkoord met deze zeven hoofdopgaven voor Overijssel: krachtige economie; goede bereikbaarheid; hitte, droogte en wateroverlast; energietransitie; aantrekkelijk wonen en ruimte; vitaal landelijk gebied; en samenleven in Overijssel. We zijn tevreden met de resultaten die we hebben gerealiseerd. Hierover hebben wij u in het [Jaarverslag 2021] over gerapporteerd.
 
We staan voor grote opgaven
Door sociale, economische, politieke, technologische, ecologische en klimatologische veranderingen staan we de komende jaren voor drie grote uitdagingen:
1. Klimaatadaptatie, klimaatmitigatie en de energietransitie;
2. Het bieden van nieuw perspectief voor de landbouw en de ontwikkeling van de natuur;
3. Verstedelijking en mobiliteit.  

Gedurende deze collegeperiode staan de genoemde uitdagingen al centraal in ons beleid en in de Nieuwe Omgevingsvisie. Daar gaan we het laatste jaar van deze coalitieperiode volop mee verder. We zien dat de noodzaak om in de aanpak van deze uitdagingen sneller voortgang te boeken. Ze zullen dus nog geruime tijd in belangrijke mate de provinciale beleids- en uitvoeringsagenda blijven bepalen. De aanpak van deze uitdagingen zorgt voor een goede toestand van de natuur, een duurzame energievoorziening, perspectief voor de landbouw, voldoende woningen en passende mogelijkheden voor mobiliteit in onze provincie. En daarmee voor de basis voor een mooi en gezond Overijssel, waar het goed wonen en werken is.

Daarnaast zijn er de actuele (geopolitieke) ontwikkelingen waar we zeker de gevolgen van zullen merken: de oorlog in Oekraïne en de aanhoudende stroom van vluchtelingen uit het oorlogsgebied. Als gevolg van de oorlog hebben we ook te maken met veel onzekerheid over de economie en worden we geconfronteerd met fors stijgende prijzen van primaire levensbehoeften als energie en voedsel. En dat heeft weer gevolgen voor de koopkracht van mensen en raakt ook direct onze uitvoering door hogere kosten. De inflatie is ongekend hoog en niemand weet hoe dat verder zal gaan.

De drastisch gewijzigde geopolitieke situatie stelt ons voor vraagstukken die te maken hebben met de afhankelijkheid van (wereldwijde) ketens. De situatie confronteert ons met de consequenties van vraagstukken die te maken hebben met ‘strategische autonomie’. Het is het begrip waarin de afhankelijkheid van de levering van producten van de andere kant van de wereld moeten komen zo klein mogelijk is.  Wij moeten ons gaan bezinnen over de wijze waarop wij kunnen werken aan het verminderen van onze kwetsbaarheid m.b.t. de toelevering van energie, voedsel, technologie etc. Het gaat daarbij om het kritisch kijken naar het inkoopbeleid, naar de partners met wie we zaken doen, naar de leveranciers van brandstoffen. Met als doel de kwetsbaarheid (lees: de afhankelijkheid van onze toeleveringsketens) te verkleinen en daarbij de duurzaamheid te vergroten.

Grote opgaven vragen een sterke regie op de ruimte
De opgaven en transities die voor ons liggen zijn niet alleen groot en gecompliceerd, maar bevinden zich op verschillende schaalniveaus en haken zodanig op elkaar in dat een sterkere rol van zowel Rijk als de provincies nodig is. Het Rijk legt ook steeds meer een regisserende verantwoordelijkheid voor de ruimtelijke opgaven bij de provincies. Daarbij gaat het er vooral om dat de provincie zorgt de randvoorwaarden voor een effectieve samenwerking tussen de betrokken partners op gebiedsniveau en hierin ook het initiatief neemt. Maar ook naar het Rijk toe moeten we randvoorwaarden scheppen om de grote opgaven te kunnen realiseren. Met alleen het vervullen van de benodigde randvoorwaarden zijn we er nog niet. De aanpak van de opgaven en de benodigde snelheid ervan, betekenen een grote personele inzet voor de provinciale organisatie waar we ons op moeten voorbereiden in een moeilijke arbeidsmarkt. Verschillende prestaties komen onder druk te staan omdat het werven van gekwalificeerd personeel in de huidige arbeidsmarkt lastig is. Initiatieven om gerichter te werven en het zelf opleiden van collega’s bieden perspectief.

Waterschappen en gemeenten hebben ook een belangrijke rol te vervullen waarbij hetzelfde vraagstuk rondom benodigde en beschikbare menskracht speelt en gemeenten hebben nu al aangegeven vanuit diverse hoeken overvraagd te worden. Wij gaan hier in de Perspectiefnota onder de afzonderlijke opgaven nader op in.

We zien dat de maatschappelijke context is gewijzigd. De verdeeldheid in de samenleving tekent zich duidelijker af. Discussies op sommige onderwerpen zijn soms verhit en scherp. Er lijkt een tanend vertrouwen in de overheid te ontstaan als gevolg van dossiers die zich ook landelijk afspelen. Dit zijn zaken waar we rekening mee moeten houden, ook bij de uitvoering van de grote transitieopgaven die voor ons liggen. Het is zaak goed af te wegen hoe we maatschappelijk draagvlak kunnen creëren voor die zaken die geregeld moeten worden en hoe we de inwoners van Overijssel kunnen betrekken bij de besluitvorming. We werken al geruime tijd aan participatie (zie ook kengetal 6.8 uit Overijssel Ontcijferd 2022) en hebben in de afgelopen periode diverse nieuwe vormen van participatie ontwikkeld en opgezet, waardoor diverse evenementen en congressen alsnog doorgang konden vinden. We zien dat dit de komende tijd een nog belangrijker onderdeel van ons werk zal zijn en we blijven hier in investeren.

In de komende periode verwachten wij een forse toename van vragen uit de Overijsselse samenleving voor ondersteuning op een breed scala aan thema’s ten gevolge van actuele maatschappelijke ontwikkelingen. Van de gevolgen van de coronapandemie tot de impact van de oorlog in de Oekraïne op Overijssel, van de leefbaarheid van het landelijk gebied tot de verstedelijkingsopgaven voor onze grotere steden. Het stelt ons voor vragen waar we vanuit de provincie ook graag een adequaat antwoord op willen, rekening houdend met de grote uitdagingen waar ook oplossingen voor nodig zijn. Aan de andere kant zien we juist dat we onze adaptieve kwaliteit hebben getoond door snel en adequaat te reageren en nieuwe oplossingen aan te dragen. We verwachten dat er zeker nog meer onverwachte ontwikkelingen zullen volgen en kunnen we ons hierin nog verder ontwikkelen.

De uitdagingen slaan beleidsmatig neer in de Nieuwe Omgevingsvisie en worden via programma’s gerealiseerd. Hierbij is het Provinciaal programma landelijk gebied misschien nog wel het meest omvangrijk qua inzet en impact. Het opstellen van dit programma vraagt om scherpe keuzes in omgevingsbeleid en ruimtegebruik. Deze hebben directe, zowel positieve als negatieve, sociale en economische effecten op de inwoners en bedrijven en voor ons landschap. En daarmee op de brede welvaart in onze provincie.

We kijken naar gemeenten en waterschappen en de wijze waarop we gezamenlijk kunnen zorgen voor een goed openbaar bestuur. Een bestuur dat staat voor kwaliteit en integriteit. Daarbij realiseren wij ons dat het voor kleinere gemeenten steeds lastiger wordt om het been bij te trekken bij alle opgaven, zeker in deze tijd van bezuinigingen en kostenverhogingen. We kijken samen met gemeenten naar hun slagkracht en hoe wij als provincie hen hierin kunnen ondersteunen.

Als we kijken naar onze financiële positie dan zien we dat deze wezenlijk anders is dan voorgaande jaren. Het is steeds mogelijk geweest om jaarlijkse grote incidentele impulsen te financieren, waardoor het onderscheid tussen structurele en incidentele taken lijkt te zijn vervaagd. Het huidige budgettaire perspectief biedt veel minder mogelijkheden voor dergelijke incidentele investeringen. Dit maakt dat een volgende coalitie keuzes moet maken: wat blijven we doen maar ook wat minder of niet meer? Deze financiële positie in combinatie met de grote uitdagingen én al het andere werk dat de provincie te doen heeft, maakt dat er meer gekozen moet worden. Met een goede balans tussen ambitie om maatschappelijke doelen te bereiken en de mogelijkheden die de provincie daarvoor heeft.

Bij het laatste jaar van deze coalitieperiode past dat wij terugkijken naar wat we hebben bereikt met het coalititieakkoord “Samen bouwen aan Overijssel”. Wij zijn trots op wat we hebben bereikt. Veel opgaven liggen op koers en daar waar nodig is er nog ruimte om de investeringsvoorstellen in gang te zetten en de afspraken tot een afronding te brengen. En dit alles in een omgeving waarin we met diverse crises te maken hebben waarbij de coronacrisis, en de stikstofcrisis direct effect op de uitvoering van ons werk hadden. Zeker de stikstofcrisis ligt nog lang niet achter ons en zal samen met de wooncrisis, zorgen om ons klimaat en onze energievoorziening nog lang invloed hebben op onze te maken keuzes.

De coronapandemie lijkt nu achter ons te liggen maar de effecten ervan zullen nog lang naklinken. Dankzij steunmaatregelen zijn veel (cultureel) ondernemers vooralsnog overeind gebleven. De provincie heeft in de afgelopen jaren van de coronacrisis een cruciale rol gehad in het goed laten functioneren van de regionale economie met een eigen pakket aan steunmaatregelen.

We hebben afgelopen jaar in de gemeenten Ommen, Kampen en Haaksbergen gezorgd voor ondersteuning en begeleiding bij het versterken van het openbaar bestuur. In Ommen kijken we daarbij hoe een kleinere gemeente in de vorm van een regie-gemeente het beste kan functioneren en de lessen hieruit gebruiken we in onze ondersteuning van andere gemeenten in Overijssel. We hebben als bestuur en ambtelijk gekeken naar de gevolgen van polarisatie op moeilijke dossiers en de wijze waarop je als overheid hierin het beste kunt handelen. Hoe voorkom je verdere verharding van standpunten en bereik je het ‘stille midden’? De leerpunten passen we nu toe in meerdere dossiers waar we de spanning zien oplopen.

Rechterlijke uitspraken hebben vergaande gevolgen voor vergunningverlening, toezicht en handhaving. Termijnen en processen staan onder druk en zorgen voor toenemende onzekerheid bij ondernemers. We balanceren tussen economische en natuurbelangen en hebben het moeilijke besluit genomen om extern salderen op te schorten.

In de afgelopen jaren hebben wij gestaag gewerkt aan de langjarige opgave om de natuur in onze 24 Natura-2000 gebieden te herstellen. Het Rijk startte in 2021 het Programma Natuur om natuurherstel te versnellen. Met de middelen die wij daarvan medio 2021 ontvingen, kunnen we nog meer de voor dat herstel noodzakelijke maatregelen nemen. Ondertussen startten wij de Gebiedsgerichte Aanpak Stikstof. In heel Overijssel, opgedeeld in zes deelgebieden, verkenden we de opgave tot stikstofreductie als basis voor natuurherstel. We leverden gebiedsanalyses op, op basis waarvan we in 2022 gebiedsagenda’s zullen opstellen en die een belangrijk stuk van de stikstofpuzzel vormen die we te leggen hebben in het kader van de Wet Stikstofreductie en Natuurherstel en het Nationaal Programma Landelijk Gebied. Daarnaast zijn we gestart met de aankoopregeling veehouderijen en hebben we besloten een stikstofbank mogelijk te maken. Ook voerden we de Koersontwikkeling Landelijk Gebied uit als onderdeel van de nieuwe Omgevingsvisie. Daarin werkten wij de lange termijnopgaven voor het landelijk gebied verder uit.

Als we kijken naar onze opgaven kunnen we constateren dat er in de afgelopen tijd nieuwe initiatieven zijn genomen, concepten zijn bedacht en volop kansen benut zijn. Dat gaf onder andere een sterke impuls aan onze digitale ontwikkeling en voeding aan onze creativiteit. We hebben stevig ingezet op digitalisering zowel in productieprocessen in de ontwikkeling naar ‘smart industry’ als in e-commerce en cyberveiligheid. We hebben slimme oplossingen georganiseerd om duurzame energie opwek te ontsluiten en lokaal toe te passen. Op basis van bestaande afspraken, agenda's, programma’s en onderzoeken, zoals het coalitieakkoord, de Kracht van Oost, Nederland Slim Benutten, de Strategische Innovatie en Investeringsagenda en de Omgevingsagenda Oost, hebben we in 2021 een Integrale Public Affairs Agenda samengesteld.

Ook hebben wij bedrijven geholpen met onderzoek naar het benutten van restwarmte. In de woningbouw hebben we gewerkt aan versnelling door te investeren in gebiedsontwikkelingen, wooninitiatieven, circulair bouwen, flexibele huisvesting, provinciaal aanjaagteam wonen en flexpools. We hebben steeds beter grip op de uitvoering van de Wet Bibob in onze eigen organisatie, scholieren hebben meegedaan aan Overijssel doet Mee! en we deden onderzoek naar de positie en rol van onze volksvertegenwoordigers.

Wij kunnen dus zeggen dat we veel bereikt hebben. We zien dat we voortvarend aan onze opgaven hebben kunnen werken. Wij geven graag een concrete greep uit onze resultaten:

• een succesvolle voucherregeling voor MKB-bedrijven waarbij deze bedrijven een voucher hebben gekregen voor het ontwikkelen van de digitale vaardigheden van hun medewerkers. Er zijn in totaal ongeveer 1.500 werknemers via de MKB-voucher bijgeschoold.
• We hebben volop gewerkt aan de transformatie van de binnensteden, samen met onze partners in onder andere het retailplatform Overijssel om binnensteden leefbaar te houden.
• De oplevering van de N340-Vechtdalverbinding die veel eerder dan gepland heeft plaatsgevonden.
  Er zijn twee energiegebieden en vier locaties voor Smart Energy Hubs aangewezen. Bij de ontwikkeling van Smart Energy Hubs werken we samen met Provincie Gelderland in Oost-Nederlands-verband.
• Wij hebben het Perspectief Zelfbewust Overijssel geschetst waarmee wij voorkeursrichting aangeven voor de verdere uitwerking van de Nieuwe Omgevingsvisie.
• We hebben 14 provinciale inpassingsplannen (PIP, inclusief 3 bestemmingsplannen) afgerond begin 2022, er worden in alle gebieden interne maatregelen uitgevoerd en is de uitvoering van externe maatregelen in 4 gebieden gereed en in 6 gebieden gaande.
• We hebben bij twee gemeenten op hun verzoek, een financiële scan laten uitvoeren zodat zij zelf meer grip krijgen op hun financiële situatie.
• We hebben de gemeente Haaksbergen ondersteund in het proces (en het onderzoek) naar de uitplaatsing van de bedrijfsvoering.
• In de regioaanpak positieve gezondheid werken we samen met partners zoals de gemeentelijke gezondheidsdiensten en gemeenten aan preventie en gezondheid om een bijdrage te leveren aan de brede transitie ‘van ziekte en zorg naar gezondheid en gedrag’ en een project gestart met ‘zorgreservisten’.

Aan het eind van deze terugblik willen we nog kort ingaan op de schadeproblematiek langs het kanaal Almelo-De Haandrik. In 2021 hebben we de schaderegeling voor de afhandeling van schades uitgebreid met de mogelijkheid van funderingsonderzoek wanneer er mogelijk sprake is van een kwetsbare fundering (€ 5.000,- of meer zettingschade). Deze funderingsonderzoeken worden komend jaar uitgevoerd, tot aan maart 2023. Na het onderzoek wordt wanneer nodig een plan gemaakt voor de funderingsverbetering. Daarna kan de uitvoering van start en vervolgens het schadeherstel. Dit proces zal in zijn totaliteit nog een paar jaar duren, per geval zal dit verschillen.    

Met het voortdurende belang van de grote uitdagingen zoals wij hiervoor hebben beschreven op gebied van klimaat en energie, een perspectief voor de landbouw en ontwikkeling van de natuur, en verstedelijking en mobiliteit, zien wij op zich geen nieuwe ontwikkelingen, maar de duiding en betekenis ervan verandert wel. Het gaat hierbij enerzijds om het verduidelijken van de opgaven en kaders, maar anderzijds vooral ook om te zorgen voor handelingsperspectieven voor inwoners en ondernemers en het organiseren van uitvoeringskracht. De opgaven en hun gevolgen verschillen per gebied. Daarom is meer dan voorheen een gebiedsgerichte aanpak nodig. Risico’s hierbij zijn dat de governance van gebiedsgerichte samenwerking en het tegelijk werken aan meerdere opgaven vaak gecompliceerd is.

Daarnaast is er de actualiteit waar we niet aan voorbij kunnen en moeten gaan: de geopolitieke situatie die is veranderd door de oorlog in Oekraïne heeft (verstrekkende)  gevolgen voor de voedsel- en energieprijzen en demografische gevolgen/migratie (naast de bestaande migratie). We zien een gespannen arbeidsmarkt en ook een kostenstijging van (bouw-)materialen.

Vanuit de hiervoor geschetste context zien wij dit als de highlights van de trends en ontwikkelingen:

• Grote uitdagingen in de fysieke leefomgeving vragen sterke rol van de provincie in de ruimte.
• Ruimtedruk neemt toe terwijl de opgaven complexer worden: de beschikbare ruimte is schaars en diverse opgaven concurreren met elkaar. Daarom is er ‘netwerksamenwerking’ nodig.
• De geopolitieke situatie door de oorlog in Oekraïne heeft gevolgen voor voedsel- en energieprijzen en heeft demografische gevolgen als gevolg van migratie (naast de bestaande).
• Gespannen arbeidsmarkt en kostenstijging materialen versus een steeds grotere afhankelijkheid en kwetsbaarheid van digitale systemen. True Pricing wordt van steeds groter belang (het doorberekenen van alle kosten in de uiteindelijke prijs).
• Maatschappelijk onbehagen/vertrouwen in de overheid/polarisatie. Dit zie je terug in een lage opkomst bij de verkiezingen.
• De gewijzigde financiële positie van de provincie.

Deze highlights krijgen hun vertaling in de hierna geschetste vooruitblik.

Als we vooruitkijken naar het laatste coalitiejaar en de blik verder vooruit werpen, dan zien we zowel intern als extern grote ontwikkelingen die voor ons van belang zijn.
Zoals gezegd staan we voor grote opgaven en transities en daarnaast geen vermindering van het belang van onze reguliere taken. We verwachten middelen van het Rijk voor de grote opgaven en transities. Hier zal in de loop van 2022 meer duidelijkheid over ontstaan. Ondanks Rijksmiddelen, vraagt het huidige budgettaire perspectief om scherpe keuzes aan de voorkant, met een duidelijke en integrale afweging. Die keuzes zullen deels nu nog en in ieder geval door een nieuwe coalitie gemaakt moeten worden.

De invloed van de inflatie en de huidige geopolitieke situatie zien we in veel van onze opgaven terug in stijgende kosten van grondstoffen en energie, mede onder invloed van scherpere (inter-)nationale milieu-eisen. De huidige ontwikkelingen maken de verwevenheid van maatschappij en economie zichtbaar waarbij het vestigings- en maakklimaat onder druk staat door schaarste aan benodigde hulpbronnen als talent, vakmanschap, water en energie. Ook spelen vergrijzing en draagkracht van natuurlijke ecosystemen een rol; dit maakt slim en schoon produceren en distribueren nodig. De huidige ondersteuningsstructuur voor het (innovatieve) bedrijfsleven heeft laten zien dat de provincie goed een heeft kunnen inspelen op de coronacrisis. Het vermogen aanpassingen te doen en in te spelen op nieuwe kansen blijft actueel.

We zien dat bereikbare voorzieningen en aantrekkelijk vestigingsklimaat belangrijke redenen voor mensen zijn bij het kiezen van een woonplek. Mensen gaan niet per se wonen op plek waar ze werken. Dat heeft zijn weerslag op de sociale samenhang van dorpen en steden. Dit vraagt om andere verbanden in samenwerken en samenleven.

Ook zien wij dat het vergroten van leefbaarheid en een betrokkenheid van gemeenschappen en ondernemers een voorwaarde is voor een succesvolle implementatie van maatregelen in het landelijk gebied. Het is belangrijk de sociaal-economische component expliciet te adresseren bij de aanpak van de opgaven.

Het maatschappelijk onbehagen is nog steeds een belangrijk en actueel thema. Na een onderzoek van I&O research in 2020 waaruit bleek dat de burger steeds meer het vertrouwen in de overheid verliest, gaan we het komende jaar gaan aan de slag met dit thema. Het maken van de verbinding met de samenleving is daardoor nog belangrijker en zetten we in om aan de voorkant van de samenwerking tijdig de dialoog aan te gaan, zie ook hiervoor over participatie. We voelen ons als middenbestuur verantwoordelijk om de waarden van de democratie te behouden en een antwoord te vinden op maatschappelijke ontwikkelingen die deze bedreigen. En dat is geen eenvoudige opgave, maar we zien dat het goed is om hierin samen op te trekken met onze partners en dat de rol die we daar als provincie in nemen, wordt gewaardeerd. Dit helpt ons in het zoeken naar adequate antwoorden op de vraagstukken die zich voordoen.

Sociale kwaliteit, cultuur en erfgoed kunnen bruggen slaan en zo effecten op gebied van duurzaamheid en ander fysieke maatregelen vergroten. De culturele sector kan met haar verbeeldende kracht beter benut worden voor de verbinding van en met onze inwoners met de grote maatschappelijke opgaven. Met het uitgeven van sociale hypotheken zijn lokale ontmoetingsplaatsen en multifunctionele voorzieningen versterkt. Met het versterkingsprogramma culturele sector is een basis gelegd voor een meer wendbare en weerbare culturele sector. Het is belangrijk dat mensen gehoord worden zodat bij iedereen de kern van de problematiek goed in beeld is. De provincie fungeert als verbinder van landelijke agenda’s en lokale ontwikkelingen. Een goed (bestuurlijk) samenspel is hierin essentieel. De lobbyprioriteiten uit de Public Affairs Agenda zetten we de komende jaren per schaalniveau concreet om in (lobby)doelstellingen, te beginnen met de voor Overijssel belangrijke spoorverbinding Zwolle-Twente-Münster, de Smart Energy Hubs en de Human Capital Agenda-deal.

Wat zien we verder aan meer specifieke punten voor de komende jaren?

• Vervangingsinvesteringen voor onze provinciale wegen: er zijn grote vervangingen nodig op ons provinciale wegennet op orde te krijgen. En net als in andere sectoren is de inflatie in de weg- en waterbouwsector hoog. Dit brengt de nodige bijkomende kosten met zich mee. Daarnaast is er de prijsstijging van de bouwmaterialen over de gehele linie.
• Energietransitie: het programma Nieuwe Energie Overijssel (NEO) loopt in 2023 af maar de opgave voor energietransitie gaat onverminderd door.
• Aanpak landelijk gebied en het opstellen van een Provinciaal Programma Landelijk Gebied.
  Natuurinclusief werken: dit krijgt meer en meer een plek binnen onze opgaven. De aanpak van de stikstofproblematiek gaat onverminderd door.
• Doorontwikkeling ICT: onze informatievoorziening en –huishouding moeten mee kunnen in de diverse technologische ontwikkelingen (Cloud, Cyber), wetgeving over veiligheid, transparantie en eisen van het Rijk om aan te sluiten op landelijke voorzieningen.
• Grensoverschrijdende samenwerking: we werken aan de intensivering van de samenwerking met de deelstaat Nordrhein Westfalen via de zogenaamde Grenslandagenda.

Versterking kwaliteit openbaar bestuur: we bieden desgevraagd bestuurlijke en/of inhoudelijke ondersteuning aan gemeenten bij de uitvoering van hun taken.

De huidige financiële positie is solide en meer dan gezond. Deze periode hebben we ervoor kunnen zorgen dat de structurele begroting in evenwicht is gebleven en op termijn in evenwicht blijft. Juist doordat we voorzichtig waren met het ramen van bijvoorbeeld het accres en terughoudend zijn geweest met structurele investeringen, zijn we in staat om bij deze perspectiefnota grote tegenvallers (bijvoorbeeld door inflatie) op te vangen. Voor de volgende coalitieperiode is er ondanks het veranderde perspectief daardoor nog wel bewegingsruimte. Met een reservering van in totaal € 50 miljoen is er daarnaast ook incidentele ruimte om te kunnen blijven investeren in Overijssel. 

In onderstaande budgettair perspectief zijn de ontwikkelingen en voorstellen bij deze perspectiefnota verwerkt. Alle toelichtingen hierop vindt u in het hoofdstuk Financiën. Als onderdeel van de voorstellen reserveren we € 20 miljoen voor de cofinanciering op Rijksmiddelen. Voor de resterende ruimte van ruim € 4 miljoen kunt u eventueel aanvullende voorstellen doen. In bijlage II van het Statenvoorstel hebben we de onderwerpen opgenomen die de afgelopen periode zijn geïnventariseerd maar die we niet in deze Perspectiefnota hebben opgenomen.

Het Statenvoorstel is het besluitvormend stuk bij deze perspectiefnota. Het Statenvoorstel vindt u als bijlage onder de knop 'bijlagen', rechts bovenaan de pagina.