Krachtige economie

De coronapandemie lijkt nu achter ons te liggen (zie o.a. kengetallen 5.1 ontwikkeling BRP en 5.4 werkloosheidspercentage van Overijssel Ontcijferd 2022) maar de effecten ervan zullen nog lang naklinken. Dit geldt bijvoorbeeld voor de beschikbaarheid van grondstoffen en de betaling van uitgestelde (belasting)verplichtingen. De oorlog in Oekraïne heeft de toelevering van grondstoffen verder onder druk gezet. Met de aandacht voor sleuteltechnologieën en het circulair maken van ketens, draagt ook de provincie Overijssel bij aan de strategische autonomie van Nederland en de EU.

Als per 1 juli de coronasteunmaatregelen van het Rijk stoppen, kan de regionale economie pas echt de balans opmaken. Veel cultureel ondernemers zijn dankzij steunmaatregelen in de benen gebleven. Het is lastig in te schatten in hoeverre zij zelfstandig overeind blijven, als de impact van de steunmaatregelen afneemt. En de provincie heeft een cruciale rol in het goed laten functioneren van de regionale economie. Met visie, kaderstelling, subsidies, fondsen en inkoopkracht stimuleert de provincie de brede welvaart. Om vanuit onze kracht en kennispositie de economie te verstevigen zijn keuzes gemaakt. Duidelijk is dat bedrijven niet hebben stilgezeten tijdens de pandemie. Er zijn ondanks alles mooie en goede resultaten behaald. Resultaten die een basis kunnen zijn om weer volop aan de slag te kunnen gaan. Een greep hieruit:

Innovatie
Maatschappelijke opgaven rond gezondheid, voedsel en energie vragen om nieuwe kennis. De provincie zorgt daarom voor innovatie-ecosystemen in de regio’s. Partijen als Novel-T, Kennispoort Regio Zwolle en Oost NL hebben daarin een spilfunctie. Samen met partners heeft de provincie het afgelopen decennium gebouwd aan deze ondersteuning. Recent is er ingezet op de ondersteuning voor het brede mkb en de onderlinge samenwerking.

Strategische Innovatie Investeringsagenda (SIIA)
In de Strategische Innovatie Investeringsagenda (SIIA) Oost-Nederland staan maatschappelijke transities, zoals digitalisering, energie, circulaire economie, voedsel en gezondheid, centraal. Deze agenda is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek (Kracht van Oost 1 en 2) en de voor Europa opgestelde Regionale Innovatie Strategie. Overijssel, Gelderland en partners nodigen andere overheden (Rijk en EU) en investeerders uit op basis van de kansrijke SIIA-thema’s te investeren in waardecreatie in Oost-Nederland.

Bij de Europese programma’s hebben de laatste jaren in het teken gestaan van uitvoering en toewerken naar de eindfase van de programma’s 2014-2020 en de voorbereidingen voor de Europese periode 2021-2027. Ook ThinkEast Netherlands voor een helder (innovatie)profiel en het beter benutten van thematische fondsen en Interreg B kwam aan bod.
In Overijssel hebben een kleine 3000 projecten van bijna 2000 organisaties tijdens de huidige Europese programmaperiode (van 2014 tot 1 juli 2021) € 458 miljoen subsidie gekregen. Wij hebben hierover een film gemaakt die via deze link is te bekijken: Film Europese regionale programma's Overijssel '14-'20.

Human Capital
Mede ter ondersteuning van de SIIA draagt de provincie via regionale ontwikkelfondsen en de provinciebrede infrastructuur met Overijssels vakmanschap bij aan een Leven Lang Ontwikkelen. Sinds medio 2021 is de portal Overijsselleertverder.nl online. Dit biedt een up-to-date overzicht van regelingen en financieringsmogelijkheden gericht op een Leven Lang Ontwikkelen in Overijssel. Met het ondersteunen van publiek-private samenwerkingen dragen we bij aan voldoende deskundige vakmensen om de Overijsselse opgaven te realiseren. Een voorbeeld hiervan is de learning community ‘Gas er op’ waarin het onderwijs en het mkb samen de installatiebranche in Oost-Nederland klaarstomen voor de energietransitie. De learning community richt zich vooral op reskilling en upskilling van ervaren medewerkers binnen een installatietechnisch bedrijf. Via de drie Overijsselse Techniekpacten is het kiezen, leren en werken in de techniek door de provincie financieel ondersteund. Ook zijn in 2021 twee leernetwerken gestart (inclusie en talent).

Tijdens de coronacrisis was extra inzet nodig om het mkb toekomstgericht te ondersteunen. Om het talent in de regio te behouden is een stimuleringsregeling voor jongeren in het mkb geïnitieerd (subsidie voor het aannemen van een afgestudeerde jongere of het begeleiden van een BBL-student of stagiair). Het totale budget is toegekend. Om bedrijven en cultuur-maatschappelijke instellingen te ondersteunen bij de digitalisering zijn er vouchers beschikbaar gesteld. Bij ruim 150 mkb-ondernemers zijn ongeveer 1.500 werknemers via de mkb-voucher bijgeschoold in hun digitale vaardigheden.

Vanuit de opgave Krachtige economie zijn door Provinciale Staten via afzonderlijke statenvoorstellen programma’s vastgesteld, meestal met incidentele financiële dekking. Het gaat om het midden- en kleinbedrijf (mkb), human capital, circulaire economie, Gastvrij Overijssel, ruimtelijke economie, verduurzaming bedrijventerreinen, evenementenbeleid, Europa en de fondsenstructuur. Verder zijn er Regio Deals in uitvoering. De voortgang van deze programma’s verloopt volgens planning.

Het is voor ons zaak om met de opgebouwde ondersteuningsstructuur integraal bij te dragen aan een stuwende economie die vernieuwt én impact heeft op maatschappelijke opgaven, zoals gezondheid, energie, biodiversiteit, landelijk gebied/leefbaarheid en circulaire economie. En daarnaast ook bedrijven te ondersteunen om hun eigen businessmodellen/-processen aan te passen voor het realiseren van maatschappelijke opgaves (zoals CO₂-reductie, biobased- circulair produceren enz.). Gezien de huidige geopolitieke spanningen, richt het Rijk het missiegedreven innovatiebeleid op de drie grote opgaven: klimaat en energie, digitalisering en sleuteltechnologieën, en de circulaire economie. Het gaat er om dat wij ervoor zorgen dat het economische instrumentarium nog beter gaat bijdragen aan de thematische en gebiedsgerichte maatschappelijke opgaven, zodat het overzichtelijk blijft voor ondernemers, er ruimte is voor maatwerk per regio en bedrijven in staat worden gesteld bij te dragen aan de opgaven waar we als samenleving voor staan. Wij gaan de komende anderhalf jaar bovendien inzetten op de leerrijke regio, waarbij we voldoende deskundige vakmensen voor de klimaatopgaven centraal stellen.

Regiefunctie
We zorgen voor duidelijke regionale afwegingkaders voor het locatiebeleid van gemeenten bij de programmering van bedrijventerreinen (regiefunctie). Kijkend naar de benutting van hulpbronnen, de bescherming van natuur en de aansluiting op mobiliteits-, ICT- en energie-infrastructuur is meer provinciale regie nodig. Kansen zijn er in het versterken van strategische knooppunten in de kennis-, vervoers- en energienetwerken en op (internationale) corridors (zoals de Hanzelijn/N50, Zwolle-Twente-Münster, North Sea Baltic). 

De toekomst is ongewis en dat vraagt van ons provinciale beleid flexibiliteit en het vermogen om aan te passen. De huidige ondersteuningsstructuur voor het (innovatieve) bedrijfsleven heeft laten zien adaptief te kunnen inspelen op de coronacrisis. Het vermogen aanpassingen te doen en in te spelen op nieuwe kansen blijft actueel. Daarbij denken we specifiek aan deze sectoren/branches:

• De schade die de coronacrisis in de economische sector heeft aangebracht vraagt om flinke transformaties en nieuwe businessmodellen, net als de maakindustrie en logistiek waar meer druk zal komen om energiegebruik vanuit fossiele bronnen te verminderen en effectiever om te gaan met materiaalstromen (circulaire economie). Ook omdat de tekorten op de arbeidsmarkt, specifiek technisch personeel en vakmanschap, naar verwachting toe zullen nemen (zie ook kengetal 5.5 tekort aan arbeidskrachten van Overijssel Ontcijferd 2022).
• Ook voor de agrarische sector is het steeds belangrijker in te spelen op nieuwe verdienmodellen en technologische mogelijkheden anderzijds. Denk aan gebruik van eiwitten, korte ketens, circulariteit en Agiotech. Een extra impuls op het gebied van innovatie in de Agrofood is noodzakelijk om van daaruit ook bouwstenen voor oplossingen te verkrijgen.
• En ook in de evenementensector zijn organisaties creatief omgegaan met de gevolgen van de coronacrisis. De opgave is nu te transformeren om aan natuurbeschermingseisen te voldoen. Voor incidentele evenementen een flinke opgave.
• Binnen de, landelijk unieke, netwerkorganisatie Gastvrij Overijssel werken wij samen met ondernemers, maatschappelijke organisaties, onderwijsinstellingen en wetenschappelijke onderzoekers én inwoners nu ruim tien jaar aan plannen en projecten om de kwaliteit, variatie en aantrekkelijkheid van Overijssel als woon-, werk- én verblijfsregio vergroten. En dankzij onze inspanningen staat de vrijetijdseconomie in Nederland opnieuw op de kaart. Tijdens de coronacrisis heeft het netwerk met de ‘Taskforce Gastvrij Overijssel’ haar grote waarde voor de vrijetijdseconomie in Overijssel bewezen. Na 2023 komt aan deze succesvolle regionale en nationale samenwerking vooralsnog een eind.

Crises versterken processen die al in gang gezet zijn, zoals de snelle digitalisering, het robuuster maken van waardeketens (strategische autonomie) en het belang van sleuteltechnologieën en technologische soevereiniteit. Op de schaal van Oost-Nederland werken Overijssel en Gelderland daarom verder aan de Strategische Innovatie Investeringsagenda (SIIA). Deze agenda geeft inhoud aan het opgavegerichte projecten met voldoende schaal en massa. Daarmee speelt de provincie in op kansen in het coalitieakkoord Rutte IV (Groeifonds, Regio Deals) en Europese fondsen. Naar verwachting wordt de rol van Regio Deals groter, terwijl ze een kleinere economische component hebben. Vanuit de brede welvaartsgedachte is het wenselijk om een sociaaleconomische paragraaf aan de Regio Deals toe te voegen, waarin ook ruimte is voor: lokale identiteit, beleving van erfgoed/DNA, talenten en culturele broedplaatsen. De door ons mede opgebouwde netwerken als Gastvrij Overijssel en de Economic Boards in de regio’s kunnen hierin een belangrijke rol vervullen.