Energietransitie

In een gezonde leefomgeving gaat het om: lucht, water, ondergrond, licht, geluid, welzijn en veiligheid, in de volle breedte. Dit vraagt om een leefomgeving waarin de milieucondities op orde zijn en om een robuust en duurzaam energiesysteem. We werken aan energiebesparing en omschakeling naar hernieuwbare energie voor minder schadelijke uitstoot, een lagere energierekening en het benutten van economische kansen.

De energietransitie draagt bij aan een zo snel mogelijke broeikasgasreductie (bijvoorbeeld CO2 of methaan) om daarmee het verminderen van de opwarming van de aarde en de impact hiervan op biodiversiteit te bereiken. Daarnaast gaat het om de overstap naar hernieuwbare/broeikasgasvrije bronnen (zoals bijvoorbeeld zonne-energie of biogas).

De energietransitie is ook gedreven vanuit leveringszekerheid en afbouw van onze afhankelijkheid van aardgas en olie (om geopolitieke en economische redenen). Recentelijk is er ook meer aandacht voor energiearmoede: energie is inmiddels een vitale levensbehoefte en die moet betaalbaar blijven.

Het huidige programma Nieuwe Energie Overijssel (NEO) werkt aan de brede energietransitie. Het nieuwe regeerakkoord zorgt voor aanscherping van het eerdere Klimaatakkoord: van 49% naar 55% CO₂-reductie. De broeikasgasemissie van Overijssel is terug te vinden in Overijssel Ontcijferd 2022 bij de kengetallen 2.5, 3.11 en 3.12. Wat dit voor Nederland en vervolgens voor Overijssel betekent werken wij nog verder uit. In de komende tijd volgen de definitieve afspraken over de taakverdeling en de financiën op basis van het klimaatakkoord 2019.

Uit de afgelopen periode kunnen we deze ontwikkelingen melden:

• Verduurzaming gebouwen: vanaf januari 2021 werken 22 Overijsselse gemeenten samen in de vorm van een gezamenlijk Energieloket. Daarnaast kunnen Overijsselse gemeenten vanaf april 2021 subsidie ontvangen voor het organiseren van inkoopacties op isolatiemaatregelen of bijvoorbeeld de inkoop van zonnepanelen. In 2021 hebben zestien gemeenten gebruik gemaakt van deze subsidie, waarmee in totaal ruim 100.000 particuliere woningeneigenaren energiemaatregelen kunnen nemen (zie kengetallen 2.3 en 2.4. energiegebruik huishoudens en bedrijven, en het aardgasverbruik in de gebouwde omgeving in Overijssel Ontcijferd 2022).
  Sinds 2021 bieden wij met het Ontzorgingsprogramma Maatschappelijk Vastgoed advies en ondersteuning aan eigenaren van klein maatschappelijk vastgoed.
• Verduurzaming industrie: voor bedrijven staan subsidieregelingen open om energiebesparing te stimuleren. De beide omgevingsdiensten in Overijssel verzorgen, met steun vanuit het programma, het toezicht op de verplichte energiebesparende maatregelen uitgevoerd door de beide omgevingsdiensten.
• Smart Energy Hubs: in 2021 zijn twee energiegebieden en vier locaties voor Smart Energy Hubs aangewezen. We werken samen met Provincie Gelderland in Oost-Nederlands verband.
• Regionale Energie Strategie (RES): op 30 juni 2021 hebben Provinciale Staten ingestemd met de RES 1.0. Op regionale schaal is hiermee invulling gegeven aan de nationale doelen en afspraken vanuit het Klimaatakkoord voor hernieuwbare electriciteit. De RES-sen (Twente en West-Overijssel) vormen de eindproducten van het proces dat in beide regio’s in de afgelopen tijd is doorlopen. Onderdeel hiervan is een ambitie van 3,3 TWh voor 2030 aan grootschalige elektriciteitsopwekking en regionale structuur warmte. De stand van zaken van de hernieuwbare opwek is terug te vinden in kengetal 2.1 in Overijssel Ontcijferd 2022.

Binnen het programma Nieuwe Energie Overijssel (NEO) zet de provincie in op deze acht  prioriteiten:

1. Zonne-energie op bedrijfsdaken: het aanjagen van extra zonne-energie op daken.
2. Grootschalige opwekking wind: start met de ontwikkeling van grootschalige windclusters in Overijssel.
3. Biogas: vergroten van de inzet op biomassa door ondersteuning van lokale biogas projecten bij agrariërs en ontwikkeling van grootschalige biogas projecten (biogashubs).
4. Smart Energy Hubs (SEH): het efficiënt inzetten van de energie-infrastructuur en de energie lokaal zo slim mogelijk te gebruiken
5. Overijssel verbouwt: een stapsgewijze verduurzaming van woningen, met aandacht voor de na-isolatie van woningen waar schade kan ontstaan aan beschermde gebouw bewonende soorten en/of aan hun nest- of verblijfplaatsen.
6. Warmtenetten: de verdere ontwikkeling van duurzame energienetten zoals Geothermie Zwolle en Zandweerd Deventer.
7. Duurzame Industrie: de grootschalige industrie is onderdeel van het 6e industriecluster van Nederland.  In 2023 moet helder zijn hoe het 6e cluster wordt ondersteunt en welke rol de provincie hierin neemt.
8. REIS regionale infrastructuur: om de doelen uit de energietransitie te realiseren is het belang van een toekomstbestendige energie-infrastructuur essentieel. Daarom nemen we de regierol zodat we, in afstemming met gemeenten en netbeheerders, in 2023 keuzen kunnen maken over het verdere ontwikkelen van de regionale infrastructuur met daarin een voorkeursvolgorde van de investeringen in de tijd.

Werkplaatsen West-Overijssel en Twente
Met de opzet van twee werkplaatsen in Twente en West-Overijssel is een netwerkstructuur opgezet. De Werkplaatsen worden georganiseerd en gefaciliteerd door Nieuwe Energie Overijssel in samenwerking met de alliantiepartners en de RES West-Overijssel en RES Twente. Met deze brede ondersteuning versnellen we samen de energietransitie.   

RES Twente en West-Overijssel
De provincie is partner in de RES. Tot juli 2023 werken twee 2 RES-regio’s gewerkt aan de RES 2.0. Daarna stellen Provinciale Staten de RES 2.0 vast. In de RES 2.0 zijn de regionale doelen verder uitgewerkt, de zoekgebieden voor grootschalige energie-opwekking bepaald en is gestart met Regionale Structuurvisie warmte.

Programma Energiestrategie in het kader van de Omgevingswet
Wij nemen de verantwoordelijkheid voor ons deel van de 35 TWh uit het klimaatakkoord. Om de gezamenlijke RES-ambitie van 3,3 TWh te realiseren, stellen we een programma onder de Omgevingswet op. Hiermee kunnen we uitvoering geven aan het realiseren van grootschalige energieopwekking, te beginnen met onze rolneming voor het realiseren van grootschalige windclusters. Hiermee willen we de gemeenten in de RES ondersteunen om zoekgebieden tijdig vast te stellen en het realiseren van grootschalige clusters wind te versnellen om de ambitie van 2 TWh voor 2030 te realiseren.

Net als vele andere opgaven is de energietransitie een opgave die voor 2030 groter en urgenter is geworden. Hierbij spelen energieweerbaarheid en energiezekerheid voor de inwoners en bedrijven van Overijssel een belangrijke rol. Een grotere opgave betekent echter niet automatisch meer inzet van de provincie in geld en middelen. Het Rijk gaat de kosten van de uitvoering van het klimaatakkoord voor de decentrale overheden deels financieren. Voor gemeenten betekent dit dat de gemeenten eindelijk in staat worden gesteld om hun deel van de opgave uit te voeren, met name in de gebouwde omgeving. Daarnaast verruimt het Rijk zijn subsidieregelingen voor bewoners en bedrijven, waardoor sommige provinciale regelingen kunnen vervallen. Daar staat tegenover dat waarschijnlijk extra taken vanuit het Rijk naar de provincie toe komen, bijvoorbeeld de regie op de regionale infrastructuur en de regie op de verduurzaming van de verspreide industrie. Het is nog onduidelijk in welke mate het Rijk deze taken gaat vergoeden. Medio 2022 hopen we een beeld te hebben van de rijksfinanciering. Dan kunnen we de balans opmaken voor 2023 en verder. Het huidige programma NEO loopt in 2023 af.