Grondbeleid

Het provinciale grondbeleid met daarin de grondinstrumenten is een middel voor het kunnen realiseren van provinciale doelen. In het grondbeleid wordt aangegeven welke grondinstrumenten beschikbaar zijn en hoe die kunnen worden toegepast. Ook geeft het grondbeleid randvoorwaarden en spelregels voor de inzet van deze grondinstrumenten.

Succesvolle toepassing van het grondbeleid vergt aansluiting bij ons ruimtelijk beleid en actief signaleren van ontwikkelingen en kansen. Op programma- en projectniveau wordt het grondbeleid beschreven in grondstrategieën en realisatieplannen grond. Op basis hiervan worden grondinstrumenten ingezet in de praktijk.

Met de toepassing van het grondbeleid verkrijgen wij eigendom of gebruiksrechten van gronden en opstallen om daarmee realisatie van provinciale doelen mogelijk te maken. Het verkrijgen van eigendom is niet altijd nodig. Voorbeelden van andere instrumenten die wij inzetten zijn:
•    de bedrijfsverplaatsingsregeling;
•    zelfbeheerovereenkomsten sluiten voor het maken van afspraken over grondgebruik;
•    (tijdelijk) beheren en ontwikkelen van opstallen;
•    incidenteel langjarige gebruiksafspraken ter bevordering van doelrealisatie.

Als eigendomsverkrijging wel aan de orde is, spreken we over project-, ruil- en restgronden;
•    Projectgronden zijn nodig voor de realisatie van provinciale doelen “op de plek” en waarderen we na verkrijging tegen de marktwaarde van de nieuwe functie (bijvoorbeeld op basis van een natuurbestemming, of tegen € 0 als de grond is aangekocht voor aan te leggen infrastructuur).
•    Ruilgronden verwerven wij om de aankoop (dan wel het beschikbaar krijgen) van projectgronden (meestal in een later transactie) te kunnen compenseren. Ruilgronden worden ook wel compensatiegronden genoemd.
•    Zijn de gronden niet meer nodig voor doelrealisatie (meestal na afronding van een project) dan worden het restgronden. We zoeken dan een alternatieve aanwending of de gronden worden verkocht. De ruil- en restgronden waarderen we tegen marktwaarde op basis van de huidige bestemming (in de meeste gevallen een agrarische bestemming).

Daarnaast hebben we het Anticiperend GrondFonds (AGF) ingericht. Het AGF is bedoeld om gronden en, in meer incidentele gevallen, hele bedrijven op basis van vrijwilligheid en voor de marktwaarde te kunnen aankopen. Kenmerkend is dat niet van te voren duidelijk is voor welk provinciaal doel het eigendom in de toekomst ingezet gaat worden. Het eigendom in het AGF houden we in stand zoals het aangekocht wordt. Gronden worden niet afgewaardeerd in het AGF. De bestemming wijzigt namelijk niet en eventuele vergunningen blijven in stand. Ook het tijdelijk beheer van opstallen in het AGF is daarop gericht.

Aan het bezit van gronden zijn risico’s verbonden. Gronden en daarop aanwezige opstallen kunnen in waarde dalen. Ook is het mogelijk dat gronden langer in bezit moeten worden gehouden dan gedacht, waardoor de beheerkosten hoger uitvallen dan verwacht.

Voor de dekking van deze risico’s houden wij de Algemene Reserve Grond (ARG) aan. Behalve als risicobuffer gebruiken we deze reserve ook voor de afwikkeling van positieve en negatieve transactieresultaten op de verkoop van gronden. Bovendien worden de kosten en opbrengsten van het tijdelijk beheer van gronden en opstallen verrekend met de ARG.

In september 2022 is de Nota Grondbeleid 2022 “Grond voor Verbinding” door PS vastgesteld (Statenvoorstel PS/2022/1107804). Deze nota sluit beter aan bij de praktijk en versterkt de realisatiekracht van ruimtelijke programma's en projecten met een grondopgave.

In de nota grondbeleid staat dat voor een ruimtelijke opgave met grondbehoefte een grondstrategie en een realisatieplan grond worden opgesteld. Hiermee reguleren wij de toepassing van het grondbeleid in een project. 

Jaarlijks stellen wij de Meerjaren Investeringsprognose Grond (MIG) op. Hierin geven wij de financiële effecten van de grondinstrumenten weer, gaan we in op de omvang van en de wijzigingen in de grondvoorraad en de daarmee samenhangende risico’s. Ook geeft de MIG inzicht in de gewenste en werkelijke hoogte van de ARG. De MIG vormt een bijlage bij de jaarrekening.

In deze paragraaf worden de gronden verantwoord die in eigendom zijn van de provincie Overijssel. Het betreft alle gronden waarvan de provincie juridisch en / of economisch eigenaar is. Het betreft de gronden in onderstaande tabel.

P8 is het eigendomsregistratiesysteem waarin het provinciaal grondbezit geadministreerd is. Alle grondbezit, de grondtransacties en de contracten voor tijdelijk beheer worden in dit systeem verwerkt. Het volgende onderscheid wordt gehanteerd in het eigendomsregistratiesysteem:

Projectgronden
Deze gronden liggen onder het tracé of binnen de begrenzing van de Ontwikkelopgave Natura 2000. De gronden worden afgeboekt naar € 0 in geval van een (water)weg of afgewaardeerd naar de marktwaarde voor natuur in geval van de realisatie van de Ontwikkelopgave Natura 2000. Deze gronden worden niet meegenomen in de bepaling van de hoogte van de ARG. 

Per 31-12-2023 bestaat het areaal projectgronden uit 1.707 ha.

Ruilgronden
Deze gronden zijn aangekocht voor een programma of project en zijn in bezit om ingezet te worden als ruilgrond voor dat project. De gronden worden geactiveerd op de balans tegen marktwaarde (agrarische bestemming), maar worden niet meegenomen in de bepaling van de hoogte van de ARG. Het risico over deze gronden wordt meegenomen in de risicoanalyse van het betreffende project en vormen financieel onderdeel van het project. 

Per 31-12-2023 bestaat het areaal ruilgronden uit 1.341 ha.

Restgronden
Gronden die buiten de plangrenzen liggen en niet gebruikt worden als ruilgrond, worden bestempeld als restgronden. Deze gronden krijgen een alternatieve aanwending of worden actief verkocht. De gronden zijn geactiveerd op de balans en zijn onderdeel van de bepaling van de hoogte van de ARG. Deze gronden vormen financieel dus geen onderdeel meer van het project. 

Per 31-12-2023 bestaat het areaal restgronden uit 435 ha.

Daarnaast heeft de provincie nog circa 2.746 hectare grond in eigendom als structureel bezit. Dit is grond onder provinciale infrastructuur zoals wegen en kanalen. Ook betreft het onder meer ons provinciehuis. Deze gronden hebben geen boekwaarde.

Voor de waardering op de balans en het eventueel moeten treffen van voorzieningen van onze gronden wordt de jaarlijkse grondprijsrapportage van het Kadaster gehanteerd dat steeds in het derde kwartaal van het jaar wordt uitgebracht.

Het doel van de Algemene Reserve Grond (ARG) is het afdekken van risico’s die gepaard gaan met het bezit van gronden die hun einddoel nog niet bereikt hebben. Door het instellen van een aparte reserve voor gronden worden de risico’s van gronden gescheiden van de financiële huishouding voor de overige provinciale taken. 

Spelregels ARG
De volgende spelregels zijn van toepassing op de ARG (naast de algemene spelregels die gelden voor reserves):
•    Provinciale Staten (PS) stellen jaarlijks bij het Jaarverslag de hoogte van de ARG vast;
•    De ARG wordt opgebouwd uit 10% van de boekwaarde van die gronden binnen het provinciaal grondbezit waarvoor de ARG het risico draagt;
•    Stortingen in en onttrekkingen uit de ARG vinden plaats via een resultaatbestemming;
•    Als blijkt dat de ARG een hoger bedrag bevat dan de norm van 10% over het betrokken bezit, dan wordt de ARG afgeroomd tot de norm ten gunste van de Algemene Reserve (AR);
•    Indien dit het geval is dan besluiten PS hierover bij het Jaarverslag.

Omvang
De ARG draagt het risico over onze restgronden. De ARG wordt berekend over de boekwaarde van de restgronden, zie staan geregistreerd onder het project ”Afstoten overtollig bezit”. De totale boekwaarde inclusief voorzieningen per peildatum 31-12-2023 betreft € 3.049.343.

Gewenste omvang en mutaties
De gewenste benodigde hoogte van het gedeelte van de ARG, dat bedoeld is als risicovoorziening van het grondbezit, is € 304.934. Dit bedrag is gebaseerd op 10% van de boekwaarde van de restgronden.  

Werkelijke hoogte en storting
De omvang van het gedeelte van de ARG, dat bedoeld is als risicovoorziening voor het grondbezit, is € 652.594. De gewenste hoogte van dit deel van de ARG is € 304.934. Via deze jaarrekening stellen wij u daarom voor om vanuit de ARG € 347.660 toe te voegen aan de Algemene Reserve.

De Meerjaren Investeringsprognose Grond voor 2023 is als bijlage opgenomen bij de jaarrekening. U vindt de bijlagen in de rechter bovenhoek van de pagina, onder de gelijknamige knop.