Inleiding en statenvoorstel

Algemeen

Voor u ligt het Jaarverslag 2020. Niemand had ooit kunnen bevroeden dat in het afgelopen jaar zulke ingrijpende veranderingen zouden plaatsvinden, in alle opzichten.
Het is al vaker gezegd: de coronacrisis heeft een enorme impact op alles en iedereen, ook op onze provinciale opgaven. Er is een nieuwe werkelijkheid ontstaan waar we met elkaar een nieuwe weg in moeten vinden. En als we terugkijken op het afgelopen jaar kunnen we constateren dat we als samenleving in staat zijn gebleken om die omslag te maken. Zo worden er vele initiatieven opgezet om elkaar te helpen en worden nieuwe ideeën uitgewerkt om uitdagingen het hoofd te bieden. Ondanks het thuiswerken en afstand houden, gingen veel zaken “gewoon” door, zonder aan kwaliteit in te leveren. De coronacrisis heeft eraan bijgedragen dat de digitale mogelijkheden in hoog tempo zijn ontwikkeld. En bovendien het belang van o.a. gezondheid, circulariteit en digitalisering onderstreept.

Naast de coronacrisis speelden het onderzoek bij het kanaal Almelo De Haandrik, de stikstofproblematiek en het intrekken van de concessie IJssel-Vecht het afgelopen jaar een grote rol. Allemaal grote dossiers met een eigen dynamiek die onze inzet het afgelopen jaar in belangrijke mate mede hebben bepaald.
De huidige situatie vraagt van ons allen om ons steentje bij te dragen. “Samen bouwen aan Overijssel”.
Het Overijsselse noaberschap ten voeten uit.

Inleidende samenvatting

We hebben als provincie Overijssel in 2020 waar nodig en mogelijk de maatregelen getroffen om in te spelen op de ontwikkelingen rondom de coronacrisis. Dit hebben we gedaan:
- concrete maatregelen om de effecten van de coronacrisis te verzachten. Onder andere: het opschorten van inningen bij betalingsproblemen en het op verzoek naar voren halen en versneld uitbetalen van subsidies en sponsorbijdragen;
- vele acties en maatregelen binnen de “reguliere” investeringsvoorstellen en beleid om de effecten van de coronacrisis te dempen en kansen te benutten.
In aanvulling daarop hebt u met de Statenvoorstellen “Overijsselse aanpak coronacrisis”, en “Overijsselse herstel- en transitieaanpak coronacrisis” over aanvullende maatregelenpakketten besloten. Het aanjagen van de economie verbinden we daarmee nadrukkelijk met het realiseren van de grote maatschappelijke opgaven in Overijssel, onder andere op het gebied van energie, klimaat en circulaire economie.

We hebben ook in 2020 onze kenmerkende Overijsselse aanpak voortgezet: in samenspraak met onze partners, inspelend op de ontwikkelingen en de opgaven waar we voor staan (o.a. monitoring van de impact van de coronacrisis). Onze inzet was breed; cofinanciering van noodsteun voor de cruciale regionale instellingen, digitaliseringsvouchers, kapitaalinjectie Oost NL, aanvullende investering Human Capital Agenda en het naar voren halen van investeringen in ruimte, wonen, retail (o.a. crisisarrangementen) en vervangingsinvesteringen. We hebben noodhulp gegeven aan instellingen waarvoor we hoofdinvesteerder zijn, we hebben sociale hypotheek voor maatschappelijke voorzieningen mogelijk gemaakt en gezorgd voor continuïteit voor het culturele veld. Dit in samenwerking met stedelijke regio’s.

Concluderend stellen wij vast dat Overijssel adequaat heeft gereageerd op alle grote veranderingen. Dit lichten wij verder toe bij de afzonderlijke opgaven.

De coronacrisis heeft een forse impact op de regionale economie: in lijn met het Nederlandse gemiddelde voor Overijssel in 2020 een gemiddelde krimp van circa 4% in het bruto regionaal product. Overijsselse bedrijven – grootbedrijf, MKB en zzp’ers – hebben in gelijke mate gebruik gemaakt van de nationale steunmaatregelen. Mede daardoor laat de arbeidsmarkt nog geen grote groei van werkloosheid zien. De verschillen tussen sectoren zijn groot. De coronamaatregelen treffen vooral de horeca, detailhandel, evenementen-, vrijetijds- en culturele sector. De maakindustrie en de bouwnijverheid daarentegen hebben in het algemeen redelijk kunnen doordraaien. De inkopersindexen stonden in het vierde kwartaal 2020 weer in de plus. De krimp in de economie heeft verder specifieke lokale gevolgen en concentreert zich op de binnensteden, zo blijkt uit het koopstromenonderzoek in Overijssel. We zien dat de creativiteit vanuit cultuur, sociale kwaliteit en ontmoeting sterke krachten zijn in het realiseren van maatschappelijke opgaven.

Regio Deals
2020 was ook het jaar waarin de Regio Deals in Overijssel in uitvoering zijn gekomen. Regionale scholingsfondsen zoals Twents Fonds voor Vakmanschap en Upgrade jezelf in de Regio Zwolle kwamen op die manier op het juiste moment beschikbaar. Juist in crisistijden zijn mobiliteitsfondsen en investeringen van groot belang.

Corona heeft invloed gehad op de uitvoering van onze projecten en plannen. Projecten zijn vertraagd, anders of niet uitgevoerd. Denk hierbij aan gedragbeïnvloedingsprojecten in het kader van verkeersveiligheid en participatie en inspraak vanuit de omgeving welke veelal digitaal moest plaatsvinden. Ondanks het ingewikkelde jaar zijn we er, samen met onze partners, daarnaast wel in geslaagd onze voorgenomen onderhoudprogramma’s uit te voeren. Aan het project ‘reconstructie van de N737’ is de Cobouw Digitalisering Award toegekend.
De recreatie in eigen land en op het water is toegenomen. Desondanks hebben we onze gastvrijheid en service op het water op hoog niveau weten te houden.

Met het in beeld brengen van de gezamenlijke opgave op mobiliteitsgebied, en de daarbij voorziene investeringsbehoefte, hebben we meer zicht op hoe wij onze infrastructuur op orde kunnen houden en hoe wij onze ambitie kunnen waarmaken op de lange termijn. In de P-Nota gaan we daar verder op in.

N35
We zijn er trots op dat we na een intensieve lobby samen met het bedrijfsleven, de regio Twente, regio Zwolle en gemeenten met het Rijk op 26 november 2020 een afspraak hebben gemaakt over delen van het gezamenlijk eindbeeld van de N35 conform de Marsroute tussen Wijthmen en Knooppunt Raalte. Een mooi resultaat!
Voor het tracé Nijverdal - Wierden heeft de Raad van State (RvS) het eind 2018 vastgestelde Tracébesluit N35 Nijverdal - Wierden vernietigd voor het natuuronderdeel stikstofdepositie (PAS). De uitkomsten van de uitspraak gaan mee in de verdere voorbereiding van het opnieuw vast stellen Tracébesluit.

Vechtdalverbinding
De werkzaamheden met betrekking tot verbetering van de Vechtdalverbinding zijn in volle gang.

Kanaal Almelo –de Haandrik
De coronamaatregelen zijn van grote invloed geweest op de voortgang voor Kanaal Almelo - De Haandrik. Naast het anders organiseren van aanwezigheid en betrokkenheid, heeft ook het besluitvormingsproces op een alternatieve manier plaatsgevonden.

OV
In 2020 is het reizigersaantal dramatisch gedaald. Mede door de beschikbaarheidsvergoeding openbaar vervoer (BVOV) van het Rijk zijn de financiële gevolgen zeer beperkt gebleven en hebben wij het Openbaar Vervoer nagenoeg in stand kunnen houden.
Medio 2020 is het noodzakelijk gebleken om de gunning van de OV concessie IJssel-Vecht in te trekken.
In het landelijke proces voor een goed openbaar (spoor-)vervoer in 2040 (OV Toekomstbeeld 2040) lopen diverse onderzoeken naar verdere optimalisatie.’

In 2020 hebben we met onze partners in risicodialogen besproken welke knelpunten partijen op het gebied van Hitte Droogte en Wateroverlast ervaren en hoe we die aan kunnen pakken. De risicodialogen van waaruit we samen actieplannen maken en vertalen naar een investeringsprogramma Hitte, Droogte en Wateroverlast, hebben vertraging opgelopen.
De zorg voor voldoende en schoon grond- en drinkwater moeten we steeds vaker afwegen tegen andere belangen zoals natuur, landbouw en bodemenergiesystemen. Samen met Vitens en de waterschappen hebben we daarom de Adaptieve Strategie Drinkwatervoorziening ontwikkeld. De strategie bevat acties en onderzoeken voor de korte, middellange en lange termijn gericht op een robuuste drinkwatervoorziening nu en in de toekomst. Vanuit het Investeringsprogramma Drinkwater werken we samen met onze partners aan de realisatie van deze acties.

Regionale Energie Strategieën
Sinds de start van de regionale samenwerking aan de energietransitie in Overijssel (met de zogenaamde ‘Regionale Energiestrategieën’) is het belang van goede interbestuurlijke samenwerking, sterke positionering van volksvertegenwoordigers en de regionale en lokale dialoog met de samenleving groter geworden. Samen met betrokken partners hebben wij het afgelopen jaar de concept energiestrategieën opgeleverd voor de regio’s Twente en West-Overijssel. Deze wordt momenteel uitgewerkt tot RES 1.0. Daarbij sturen wij op het borgen van ruimtelijke kwaliteit op regionaal schaalniveau en maatschappelijke kostenefficiency. Participatie en lokaal eigendom zijn daarnaast belangrijke aandachtspunten.
Verder is in Twente de Initiatiefgroep RES Twente voor raadsleden, Statenleden en AB-leden (RSAB) opgericht.

Energietransitie
Wij ondersteunen de totstandkoming van hernieuwbare energie en stimuleren de ontwikkeling van zonne-energie op bedrijfsdaken. Dit met inzet van de taskforce ‘Ieder dak een zonnedak’, dat bedrijven ondersteunt om een zonnedak te realiseren.
In uitvoering van de Investeringsimpuls Energietransitie is afgelopen jaar het Stimuleringsprogramma Warmtenetprojecten vastgesteld en een bijdrage toegekend aan het project Slim Warmtenet Zandweerd. Daarnaast zijn subsidieregelingen opengesteld, om bedrijven te stimuleren om energiebesparende maatregelen te treffen. Ondanks de moeilijke economische omstandigheden, is de belangstelling voor deze regelingen onverminderd groot.

We hebben in 2020 de eerste fase van ons investeringsvoorstel ruimte wonen (binnen)steden en retail uitgevoerd. De coronacrisis heeft de transitie in de retail (minder winkels, meer online, centra als “places to be”) in een stroomversnelling gebracht. Samen met onze partners in het Retailplatform Overijssel hebben we de Overijsselse Retail Aanpak ontwikkeld waarin de focus ligt op toekomstgericht ondernemen, samenwerken en concentratiebeleid.

De druk op de woningmarkt is onverminderd groot. Samen met het Rijk en onze regionale partners in de woonkeuken hebben we gewerkt aan versnelling en een kwalitatieve balans op de woningmarkt, opgenomen in de Kaderbrief Wonen. Met onze partners hebben we regionale woonagenda’s opgesteld waarin we ingaan op de veranderende woningvraag, verstedelijking en stedelijke vernieuwing, sterke dorpen en platteland in het regionale netwerk, verduurzaming van de woningvoorraad, toegankelijkheid en doorstroming.

Toekomstbestendig landelijk gebied
Om de agrarische sector perspectief te bieden in de verduurzaming van het landelijk gebied, werken wij, gericht op de kortere termijn, met de Gebiedsgerichte aanpak stikstof aan gebiedsanalyses en het opstellen van gebiedsagenda’s. Voor de langere termijn werken wij aan de ontwikkeling van een perspectief op de landbouw en de koersontwikkeling voor het landelijk gebied. Dit alles in een complexe omgeving, in overleg met partijen. De vraag daarbij is welke rol we als provincie in het landbouwbeleid willen spelen, met name ten opzichte van het Rijk. Ondertussen blijven wij landbouwstructuurversterking ondersteunen in relatie tot andere provinciale doelen. In het Programma Natuur zijn extra middelen beschikbaar gesteld voor natuurherstel.

Natuur voor Elkaar
In het voorjaar 2020 hebben uw Staten het nieuwe programma Natuur voor Elkaar vastgesteld. Ondanks de beperkingen door Corona hebben we veel positieve resultaten behaald. Bijvoorbeeld: de uitreiking van de Ereprijs voor groen ondernemen; de 2e (digitale) editie van het congres “Natuurlijk2020!” met ruim 400 deelnemers; de pilot natuurinclusief bermbeheer en de vergroening van inmiddels 110 schoolpleinen.

Faunabeleid
We werken aan het actualiseren van het faunabeleid om tijdig op veranderende omstandigheden en nieuwe soorten te kunnen inspelen. We onderzoeken nieuwe methodes om de omvang van de populatie wilde zwijnen te bepalen met gebruikmaking van nieuwe technieken en inzet van datatechnologie (drones).

Erfcoaches
Met het programma Toekomstgerichte erven ondersteunen de erfcoaches al ruim 800 erven in het maken van plannen voor de toekomst van hun erf. De eerste resultaten zijn te vinden op www.digitaleerfcoach.nl.

Digitalisering en dataficering
In 2020 hebben we digitalisering en dataficering verder gebracht. We hebben samen met de andere provincies een Open Data Manifest vastgesteld. Daarin is afgesproken hoe we data beschikbaar stellen voor iedereen. Onze eigen data-governance is verbeterd. Er ligt nu een stevig data-fundament waarop we toepassingen voor beleidsmakers kunnen ontwikkelen. Om onze grote ambities op het gebied van datagedreven waar te kunnen maken, zien wij een groot belang om ervoor te zorgen dat onze data-governance aansluit bij onze ambities t.a.v. het datagedreven werken.
Technologische ontwikkelingen zorgen voor grote hoeveelheden data. Welke data gaan we gebruiken en welke niet? Wanneer is de grens bereikt bij het gebruik van data als men dat vanuit het controlerende perspectief (privacy, wet- en regelgeving) bekijkt?

Wij zijn trots op de Kennishub Overijssel die in 2020 online is gegaan. Via een krachtige zoekfunctie en gebruiksvriendelijke lay-out is er toegang tot data, kaarten, onderzoeken en informatie over Overijssel. Belangrijk onderdelen zijn “Overijssel in cijfers” en “Overijssel ontcijferd” met de kengetallen en toelichtingen behorende bij de P&C cyclus met daarnaast o.a. tools om burgerparticipatie digitaal te ondersteunen en diverse monitors onder andere voor het programma Nieuwe Energie Overijssel (NEO). Door de digitalisering zijn er nieuwe manieren voor burgerparticipatie ontstaan om de doelgroepen beter te benaderen en te betrekken. Tegelijkertijd moeten we ons afvragen of we wel voldoende oog houden voor digitale inclusie en bereiken we met onze digitale middelen wel alle groepen?

Kwaliteit Openbaar Bestuur

Ontmoeting bestuurders en inwoners
Een groot deel van 2020 was het vanwege corona alleen mogelijk om elkaar digitaal te ontmoeten. Het was voor ons een nieuw avontuur om het persoonlijke contact van werkbezoeken en informatieavonden over tal van onderwerpen te verplaatsen naar webcasts, webinars en andere digitale vormen. Daar zijn we goed in geslaagd. Doordat we de mogelijkheden van het digitale kanaal beter weten te benutten, als onderdeel van onze mix aan communicatiemiddelen, zijn we in staat om steeds meer Overijsselaars te bereiken.

Met de motie “Versterking digitale inwonerparticipatie” zijn we bezig om samen met gemeenten en samenwerkingsmogelijkheden op het gebied van digitale participatie te onderzoeken. Bijvoorbeeld het sluiten van een provinciedeal, met het programma Democratie in Actie (ministerie BZK en VNG), om via een digitaal participatieplatform het participeren en leren (van elkaar) te bevorderen.

Kracht van Oost Slim benutten
In Oost-Nederlands verband (provincie Gelderland, provincie Overijssel en de 8 inliggende regio’s) hebben we in 2020 belangrijke stappen gezet voor een gezamenlijk aanbod aan het nieuwe kabinet via Kracht van Oost 2.0, Nederland Slim Benutten, Omgevingsagenda Oost, strategische innovatie investeringsagenda, Duitslandstrategie, Europa/Brussel en de Haagse lobby. De coronacrisis heeft het belang van samenwerken nog maar eens extra onderstreept: bundelen van slagkracht en geldstromen om de opgaven waar we voor staan te realiseren.

Financiële situatie gemeenten
2020 was een jaar waarin veel gesproken en gelobbyd is over de financiën van gemeenten. De kosten van het sociaal domein, samen met de kosten van corona en de verwachte lagere inkomsten als gevolg van een herverdeling van het gemeentefonds, leiden tot breed gedeelde zorgen. Via het IPO hebben wij ons hier richting het Rijk ook sterk voor gemaakt.

Het Statenvoorstel is het besluitvormend stuk bij deze jaarrekening. Daarin staan de (financiële) analyse nader beschreven. Het Statenvoorstel vindt u onder de 'Meer'-knop aan de rechterkant.