Financiering

Paragraaf Financiering: hoe we omgaan met geld
Deze paragraaf gaat over hoe de provincie Overijssel haar geld beheert. Dit noemen we “Treasury”. Het gaat om het zorgen dat we altijd genoeg geld hebben om onze rekeningen te betalen, het goed regelen van geldstromen en het beheersen van financiële risico’s daarbij.

Voldoende geld op tijd
Om te zorgen dat we altijd genoeg geld hebben om tijdig onze rekeningen te kunnen betalen, maken we een meerjarenplanning van onze inkomsten en uitgaven, de liquiditeitsprognose.

Beheer van tijdelijk extra geld
We hebben tijdelijk meer geld dan we direct nodig hebben. Dit geld komt vooral uit de verkoop van onze aandelen Essent in 2009. Volgens de wet moeten we (tijdelijk) extra geld bij het Rijk onderbrengen. Dit heet schatkistbankieren.
Een ander deel van ons geld zit in veilige obligaties (leningen). Tenslotte lenen we ook geld uit aan gemeenten. Dit zijn de toegestane uitzonderingen op het schatkistbankieren. De risico's voor de provincie zijn zeer laag.

Geld voor maatschappelijke doelen
Vaak gebruiken we geld voor projecten die belangrijk zijn voor de samenleving. We verstrekken subsidies of stoppen het bijvoorbeeld in fondsen (bijvoorbeeld ons Energiefonds) of geven leningen voor provinciale doelen. We letten dan vooral op het maatschappelijk rendement: wat levert het op voor de samenleving? Het financiële rendement is dan minder belangrijk.

Wet- en regelgeving
De belangrijkste wetten en regels die gelden voor Treasury zijn:
•    De Provinciewet
•    De Wet financiering decentrale overheden
•    Regelingen van het ministerie, zoals de Regeling uitzettingen en derivaten decentrale overheden en de Regeling Schatkistbankieren
•    Het Besluit Begroting en Verantwoording.

Binnen de provincie gelden ook eigen treasuryregels. Die staan in de Financiële Verordening en het Treasurystatuut. Daarin staat:
•    Hoe we geld aantrekken en uitzetten
•    Hoe we risico’s beperken, zoals rente- en kredietrisico
•    Hoe we het rendement op ons geld verbeteren.

Saldo op de rekening bij het rijk
Op 29 augustus 2025 had de provincie € 1.127 miljoen aan direct beschikbaar geld. Dit geld stond op een speciale rekening bij het Rijk, de zogenaamde schatkistrekening. Als provincie zijn we verplicht om ons geld daar te bewaren. Over het geld dat op deze rekening staat, krijgen we rente.

Deze € 1.127 miljoen kunnen we niet zomaar uitgeven. In de toekomst is dit geld nodig voor verschillende uitgaven. Denk bijvoorbeeld aan:

• Specifieke uitkeringen van het Rijk die we nog gaan uitgeven.
• geplande investeringen in infrastructuur, zoals (spoor)wegen, bruggen, viaducten en kanalen.
• Diverse budgetten die we apart hebben gezet in reserves en voorzieningen. Deze budgetten zorgen in de komende jaren voor uitgaven.
  
  

Liquiditeitsprognose
Het verwachte verloop van onze liquiditeitspositie ziet er als volgt uit: 

Analyse liquiditeitsprognose
Voor de jaren 2025 tot en met 2029 verwachten we een daling van ons liquiditeitssaldo. Een aantal grote incidentele posten zijn: 

• Uitgaven specifieke uitkeringen van het Rijk. Tot en met 2025 hebben we veel geld ontvangen via de specifieke uitkeringen (spuks). Deze middelen gaan we de komende jaren uitgeven. Per saldo (uitgaven minus ontvangsten) gaat het om € 208 miljoen. Grote posten zijn Programma Natuur (per saldo € 64 miljoen) en Maatregelpakketten landelijk gebied (per saldo € 76 miljoen).
• Uitgaven uit de reserve Kwaliteit van Overijssel, waaronder de uitwerking van investeringsimpulsen uit het coalitieakkoord. De totale geraamde uitgaven bedragen € 207 miljoen. 
• Uitgaven uit de uitvoeringsreserve Natuurnetwerk Nederland. Ingeschat is dat we vanuit deze reserve € 138 miljoen gaan uitgeven, met name voor de inrichtingskosten vanuit de ontwikkelopgave.
• Uitgaven uit de reserve Sporen en Wegen. Het betreft reserveringen voor elektrificatie van het spoor (€ 53 miljoen) en voor de verbreding van de N35 (€ 120 miljoen).
• Investeringen in materiële vaste activa. Voor de komende jaren staan diverse investeringsuitgaven gepland, waarvan de Vloedbeltverbinding met € 63 miljoen en de reguliere vervangingsinvesteringen wegen met € 33 miljoen de grootste zijn.
• Verstrekken leningen aan gemeenten. We doen de aanname dat we jaarlijks € 50 miljoen gaan uitlenen aan gemeenten (2025: € 65 miljoen). In totaal dus € 265 miljoen.
• Ontvangsten uit onze financiële vaste activa (o.a. fondsen). We ontvangen € 80 miljoen meer dan we uitgeven. Dit betreft met name de aflossing door het Energiefonds Overijssel van de lening van € 80 miljoen.

Let op: onzekerheden in de liquiditeitsprognose

De liquiditeitsprognose kijkt vooruit naar de komende jaren. Dit betekent dat er onzekerheden zijn. We weten niet precies hoeveel geld we zullen ontvangen en uitgeven, en wanneer dat gebeurt. De belangrijkste onzekerheden zijn:

Specifieke uitkeringen van het Rijk (spuks)
We krijgen zeer grote bedragen van het Rijk via spuks. Het is moeilijk te voorspellen hoeveel geld we krijgen, wanneer we het uitgeven en hoeveel dat precies is. Alles wat we ontvangen, moeten we uiteindelijk ook uitgeven of terugbetalen. Vooral bij het Programma Natuur en Maatregelpakket landelijk gebied kunnen de verschillen per jaar tussen de inkomsten en de uitgaven groot zijn.

Aan- en verkopen grond
Het is lastig om te voorspellen wanneer en hoeveel grond we kopen of verkopen. Dit hangt af van veel factoren die we niet altijd kunnen beïnvloeden.

Elektrificatie van spoorlijnen
We weten nog niet precies wanneer en hoeveel geld we uitgeven voor het elektrificeren van de laatste twee diesel spoorlijnen in Overijssel.

Leningen aan gemeenten
We willen doorgaan met het uitzetten van leningen aan gemeenten. Dit levert meer rente op dan sparen bij de schatkist. Het kan gaan om tientallen miljoenen per jaar. Hoeveel we uitlenen hangt af van de renteontwikkeling en de beschikbaarheid van de gemeenteleningen.

Lening aan BNG Bank
In 2016 hebben we € 25 miljoen geleend aan de BNG Bank. De bank mag elk jaar het bedrag terugbetalen, maar is dat niet verplicht. We zijn er van uit gegaan dat de bank, net als de afgelopen jaren, de komende jaren niet aflost.

Verdeling van geld uit het Provinciefonds
Het Rijk werkt aan een nieuw systeem om geld uit het Provinciefonds te verdelen. Dit kan invloed hebben op hoeveel geld we krijgen.

Waarde van onze obligaties
Obligaties zijn leningen met een vaste looptijd aan bedrijven of overheden. Hierover ontvangen we rente. Aan het eind van de looptijd ontvangen we de inleg terug. Op 31 augustus 2025 was de waarde van onze obligaties € 28,4 miljoen. We mogen het geld dat vrijkomt uit deze obligaties (de aflossingen) vanwege wettelijke regels niet opnieuw investeren in obligaties. Daardoor wordt onze obligatieportefeuille steeds kleiner. De laatste obligaties lopen af in 2037.

Overzicht van rente en terugbetaling
We krijgen de komende jaren het volgende geld uit onze obligaties:

• Rente: elk jaar ontvangen we € 0,3 miljoen rente, tot het jaar 2037.
• Ontvangsten uit aflossingen obligaties:
  • In 2030: € 8,6 miljoen NIBC Bank.
  • In 2037: € 16,8 miljoen van ABN AMRO Bank en € 3,0 miljoen van de Europese Investeringsbank.

Hoe we risico’s beperken
Onze obligaties bewaren we bij de bank Caceis. Het beheer van deze obligaties laten we doen door ASR Vermogensbeheer. Zij zijn ook het contact met de bewaarbank Caceis. Onze obligaties hebben allemaal een AAA-rating. Dat betekent dat de kans dat ze niet terugbetaald worden heel klein is. Ook zijn ze allemaal in euro’s, dus we lopen geen risico op wisselkoersverschillen.

Mogelijke verkoop van obligaties
Normaal houden we onze obligaties tot het einde van de looptijd. Periodiek onderzoeken we of het voordelig is om onze obligatieportefeuille eerder te verkopen.

Kapitaalverstrekkingen en leningen
Naast het geld bij de schatkist en het geld in de obligatieportefeuille, hebben we ook omvangrijke bedragen uitgezet bij fondsen, nutsbedrijven en andere partijen. Het gaat dan om kapitaalverstrekkingen (aandelenkapitaal en agio) en leningen vanuit de publieke taak van de provincie. Een totaaloverzicht van deze verstrekte middelen staat in het financieel bijlagenboek (bijlage bij deze begroting), bij het overzicht Financiële vaste activa.

Samenvattend, naar de verwachte stand per 1 januari 2026:

• verstrekt kapitaal € 197 miljoen, vooral bij onze fondsen Herstructureringsmaatschappij Overijssel (€ 56 miljoen) en Innovatiefonds Overijssel (€ 26 miljoen) en bij de nutsbedrijven Enexis (€ 46 miljoen) en Vitens (€ 35 miljoen);
• verstrekte leningen € 479 miljoen, vooral de leningen aan Energiefonds Overijssel (€ 262 miljoen) en Enexis (€ 102 miljoen).

Dividend
We ontvangen van een aantal partijen dividend. Met afstand de grootste hiervan is Enexis met een verwachte dividendopbrengst van jaarlijks € 20 miljoen.

In de paragraaf Verbonden Partijen bij deze begroting staat meer informatie over de organisaties waarin wij deelnemen.

Deposito bij de schatkist
Zoals eerder genoemd, is de provincie verplicht om tijdelijk overtollig geld onder te brengen bij de Schatkist van het Rijk. Binnen dit Schatkistbankieren is het mogelijk om het geld op een deposito te zetten voor een bepaalde tijd. Een deposito is een spaarrekening waarop spaargeld voor een afgesproken periode vaststaat. Of we hiervan gebruik maken, hangt af van de rente die we ontvangen op een deposito. We vergelijken deze depositorente met de rente die we ontvangen op de schatkistrekening. Op 1 september 2025 hadden we geen deposito's.

Verstrekte leningen aan gemeenten
De enige manier om tijdelijk overtollig geld buiten de schatkist uit te zetten, is het verstrekken van leningen aan decentrale overheden, vooral gemeenten. Het gaat dan om gemeenten die niet vallen onder het toezicht van de provincie. Dat zijn dus alle gemeenten buiten de provinciegrens van Overijssel.
Ook bij het verstrekken van deze leningen aan gemeenten vergelijken we de rente die we op deze leningen kunnen ontvangen met de rente die we ontvangen op de schatkistrekening. Om minder afhankelijk te zijn van de wisselende rente op de schatkist, willen we de komende jaren meer leningen gaan verstrekken aan gemeenten. Dat geeft stabiele rente-inkomsten die daardoor ook makkelijker te begroten zijn. We willen ook de rente-ontvangsten  en de aflossingen zoveel mogelijk gelijkmatig spreiden over de jaren.

Op 1 september 2025 hadden we in totaal € 65 miljoen aan leningen verstrekt aan de gemeenten Zuidplas (€ 10 miljoen), Bladel (25 miljoen), Amsterdam (€ 20 miljoen) en Smallingerland (€ 10 miljoen).

Wet FIDO: voorzichtig omgaan met publiek geld
De Wet Financiering Decentrale Overheden (FIDO) regelt hoe provincies, gemeenten en andere overheden veilig met geld omgaan. Deze wet zegt dat overheden voorzichtig om moeten gaan met hun (publieke) geld. 

Belangrijk zijn de regels om renterisico’s te beperken. Dat zijn risico’s die ontstaan als de provincie te veel zou lenen. De wet noemt hiervoor twee belangrijke regels:

• Kasgeldlimiet – deze regel beperkt het risico bij leningen korter dan 1 jaar.
• Renterisiconorm – deze regel beperkt het risico bij leningen langer dan 1 jaar.

Voor de Provincie Overijssel gelden deze regels op dit moment niet. De provincie leent namelijk geen geld en betaalt dus ook geen rente. Er is dus ook geen renterisico. Ook het toerekenen van rentelasten aan investeringen, grondexploitaties en taakvelden speelt dus niet bij de provincie Overijssel. Vandaar dat we er hier niet dieper op ingaan. 

Ook heeft de provincie geen derivaten. Dat zijn ingewikkelde financiële producten die extra risico kunnen geven.

In de onderstaande tabel staan, per rentebron, de verwachte rente-ontvangsten in 2026.
De provincie Overijssel heeft geen leningen aangetrokken en betaalt dus geen rente.

Wet Hof: Europese regels voor de begroting
De Wet houdbare overheidsfinanciën (Wet Hof) zorgt ervoor dat Nederland zich houdt aan de Europese afspraken over de Europese begrotingsdoelen. Deze wet vertaalt de Europese regels naar de Nederlandse situatie.

Ook provincies en gemeenten tellen mee in het totaal van de Nederlandse overheidsfinanciën. Hun inkomsten en uitgaven hebben invloed op het EMU-saldo van Nederland. Het EMU-saldo is het verschil tussen wat de overheid ontvangt en uitgeeft in een jaar.

Elke provincie heeft een eigen EMU-referentiewaarde (EMU saldo). De berekening voor de provincie Overijssel staat in het financiële bijlagenboek bij deze begroting.