Inleidende samenvatting

Voor u ligt de Begroting 2026.

Wij geven met deze Begroting invulling aan onze thema’s uit ons coalitieakkoord “Schouder aan schouder” en maken inzichtelijk welke prestaties wij in 2026 gaan leveren.
 
Met de val van het kabinet gaan we opnieuw een periode van onzekerheid , en voor sommige opgaven met nog meer onzekerheid, tegemoet. Echter, wij gaan niet afwachten en achterover leunen.  De opgaven waarvoor wij staan blijven echter onverminderd groot. Wij kiezen ervoor om, ondanks alle onzekerheid, daar waar het kan te blijven werken aan onze opgaven.
 
Om dat te kunnen doen werken we continue aan en vanuit goede en open relaties in Provinciale Staten, met onze medeoverheden, samenwerkingspartners, maatschappelijke organisaties en inwoners. Schouder aan schouder werken we zo samen aan de toekomst van Overijssel.

Onze bestuursstijl wordt zichtbaar door hoe wij werken vanuit de Overijsselse participatievisie en -werkwijze. Het betrekken van de Overijsselse samenleving beschouwen wij als één van de sleutels om tot een nog mooier Overijssel te komen.   
 
Daarnaast is onze bestuursstijl ook zichtbaar in ons besluit om Arie Slob aan te stellen als onafhankelijk bestuurlijk kopstuk voor de regeling ‘Aanpak schades Kanaal Almelo – De Haandrik’. Wanneer bewoners en provincie er samen niet uitkomen, biedt het kopstuk een onafhankelijk advies aan Gedeputeerde Staten. Zo werken we aan herstel van vertrouwen en nieuwe vormen om problemen die er zijn aan te pakken. Naast het oplossen van de problemen werken we ook aan een nieuwe toekomst voor dit gebied met ons programma Leefbaar Platteland. 
 
Onderstaand geven we meer inzicht in de uitvoering van onze ambities in 2026
 

500 jaar Overijssel
Zoals we hiervoor hebben aangegeven kijken we met plezier uit naar de viering van het 500-jarig bestaan van Overijssel in 2028.  Wij betrekken u bij de invulling van deze viering waarin aandacht zal zijn voor ons verleden, ons heden en onze toekomst. Voor deze viering zijn middelen gereserveerd conform de afspraken in ons coalitieakkoord.  Met input van onze partners en van u, werken we aan een Plan van Aanpak waarvoor wij al middelen gereserveerd hebben.

Participatie
Aandacht voor en inzet op participatie is niet nieuw voor de provincie Overijssel. Met de vastgestelde Overijsselse participatievisie en -werkwijze werken we doorlopend aan het betrekken van de samenleving bij beleidsontwikkeling en in de aanpak van grote maatschappelijke opgaven. Ook in 2026 bouwen we verder aan een organisatie waarin participatie structureel is verankerd in onze beleidsterreinen en besluitvorming en geven een vervolg aan de jaarlijkse inspiratiedag. 

Weerbaarheid
In 2026 nemen we de eerste maatregelen om de weerbaarheid van de Provinciale organisatie, de dienstverlening aan de Overijsselse samenleving en onze medeoverheden te versterken. Deze maatregelen richten zich op ontregelende situaties zoals langdurige stroomuitval, hacks, extreme weersomstandigheden, pandemieën en (dreiging van) oorlog.

Informatiehuishouding
Een belangrijke opgave voor de komende periode is het op orde brengen van onze informatiehuishouding. We weten dat de opgave groot is, maar nog niet exact hoe groot.  Het invullen van de wettelijke verplichtingen en het ontbreken van een solide informatiebasis brengt onze organisatie in een kwetsbare positie. Alleen door tijdige en gerichte actie kunnen we deze risico’s beheersen en bouwen aan een betrouwbare, transparante en toekomstbestendige overheid. We starten met de aanpak van de meest kwetsbare processen en systemen waarvoor bij de perspectiefnota € 11 miljoen is vrijgemaakt.

Voor het landelijk gebied krijgen we in 2026 te maken met nieuw rijksbeleid. De Ministeriële Commissie Economie en Natuurherstel (MCEN) zal naar verwachting een aantal concrete maatregelen benoemen en in 2026 invoeren om Nederland – en dus ook Overijssel – van het stikstofslot te halen. De extra inzet op het agrarisch natuurbeheer zal daar naar verwachting onderdeel van uitmaken. Ondertussen leunen wij als provincie niet achterover.

Vergunningverlening lostrekken en PAS-melders legaliseren
Gerechtelijke uitspraken maken vergunningverlening voor stikstofuitstotende activiteiten vrijwel onmogelijk, zo lang er geen geborgde aanpak voor herstel van de natuur is. We zetten alles op alles om vergunningverlening zo snel als het kan weer mogelijk te maken en oplossingen te vinden die leiden tot legalisatie van PAS-melders en het afwijzen van intrekkings- en handhavingsverzoeken. We gaan verder met het bezoeken van PAS-melders om mogelijkheden te onderzoeken voor aanpassing van hun bedrijfsactiviteiten, zodat de stikstofuitstoot voldoet aan de eisen van de eerder afgegeven vergunning. Onze extra inzet richt zich ook op (beleids)trajecten om tot een (meer) geborgde aanpak binnen de provincie te komen. Onderzoek naar mogelijke maatregelen in de overgangsgebieden is daar één van. Ondertussen blijven wij hard doorwerken aan de andere maatregelen die – naast stikstofreductie – nodig zijn voor het herstel van de natuur in onze Natura2000-gebieden.

Samenwerking versterken in de gebieden
Onder de noemer Toekomst van ons platteland blijven we overeenkomstig onze 3x3-aanpak werken aan een integrale gebiedsgerichte aanpak, waarin toekomstbestendige landbouw, herstel van natuur, water en klimaat en een goed sociaaleconomisch perspectief samenkomen. Aan zes gebiedstafels en één provinciebrede tafel bereiden wij ons voor op het moment dat het Rijk generieke maatregelen neemt en financiële middelen beschikbaar stelt om de doelen in het landelijk gebied te verwezenlijken.

Inzetten op toekomstbestendige landbouw 
Wij verwachten begin 2026 een Landbouwvisie toe te kunnen sturen aan uw Staten. Ten tijde van de opstelling van deze begroting is de inhoud van deze visie nog ongewis. We gaan aan de slag met de op handen zijnde visie een beleids- en/of uitvoeringsagenda. Met de val van het kabinet is onzeker geworden of (en zo ja hoe) de extra inzet op agrarisch natuur- en landschapsbeheer die het Rijk heeft aangekondigd vorm gaat krijgen. Wij volgen de ontwikkelingen op de voet en denken waar mogelijk mee over de implementatie. Ondertussen blijven wij boeren ondersteunen die een bijdrage leveren aan het Actieplan Weide- en Akkervogels 2024–2028 of die anderszins invulling geven aan het agrarisch natuurbeheer.

Maatregelpakketten
Overijssel heeft € 234 miljoen van het Rijk ontvangen om tussen 2025 en 2028 drie maatregelpakketten uit te voeren. Het eerste pakket stimuleert agrariërs om over te stappen op emissiearme landbouw en ondersteunt gemeenten bij het ontwikkelen van Vrijkomende Agrarische Bebouwing-beleid en ondermijning. Het tweede pakket richt zich op zes proeftuinen en op de 36 Koploper gebiedsprocessen. Het derde pakket faciliteert afwaardering van grond voor natuurontwikkeling, bosuitbreiding en natuurinclusieve landbouw, gekoppeld aan water- en klimaatdoelen. In 2026 gaan we door met het beschikbaar stellen van diverse subsidieregelingen ten behoeve van pakket 1 en zullen we de koplopers vanuit pakket 2 zoveel mogelijk en passend binnen de Rijksregeling, ondersteunen bij het verder uitwerken van hun plannen ter voorbereiding op de realisatie ervan.  

Nationaal Natuurherstelplan
De Europese Natuurherstelverordening verplicht Nederland om een Nationaal Natuurherstelplan op te stellen. Dit plan gaat over natuurherstel binnen en buiten natuurgebieden. Ondanks dat de insteek van het Rijk vooral is om aan te sluiten bij bestaand beleid en een 'sober en realistisch’ plan op te stellen, zal het plan wel impact hebben op de provincie. De verwachting is dat we in 2026 beter zicht op de opgaven hebben. De uitvoering van het plan zal vanaf 2027 plaatsvinden. 

Vergunningverlening, toezicht en handhaving
Sinds 2019 ontvangt de provincie meer handhavingsverzoeken op basis van de Wet natuurbescherming. Dat gaat ten koste van reguliere controles. Daarom vergroten we de toezichtscapaciteit en de samenwerking met omgevingsdiensten. We bouwen verder aan structurele samenwerking bij toezicht in het buitengebied, met speciale aandacht voor ondermijning. Groene boa’s spelen daarbij een belangrijke rol. Daarnaast versterken we het toezicht op houtopstanden buiten de bebouwde kom, onder meer door meer controle op kapmeldingen en een herplantplicht.

Wij stellen aanvullende middelen beschikbaar aan de Omgevingsdienst IJsselland met het doel de organisatie robuuster te maken. De inzet van deze middelen richt zich op het actualiseren van vergunningen, het versterken van de capaciteit voor milieutoezicht en hercontroles, het voldoen aan het landelijke minimumniveau voor strafrechtelijke handhaving en bodemtoezicht, en het realiseren van een opleidings- en innovatiebudget. 

Milieu
De maatschappelijke bezorgdheid over gezondheidsrisico’s door milieu-invloeden groeit, mede door recente rechtelijke uitspraken en wetenschappelijke inzichten over schadelijke stoffen zoals PFAS en het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. In lijn met de Milieunota 2024 werken wij deze thema’s verder uit. Dit kan leiden tot nieuwe beleidsvoorstellen of aanpassingen van bestaande kaders.

De effecten van hitte, droogte en wateroverlast hebben vaker gevolgen voor natuur, landbouw, industrie, infrastructuur, stedelijk gebied en scheepvaart. Daarom werken we in Overijssel in onze Omgevingsvisie en ons Regionaal Water Programma aan het klimaatrobuust maken van onze provincie.  Onze speerpunten daarin zijn het aanpakken van waterkwaliteit, waterkwantiteit en waterbesparing. Dit doen we in de Overijsselse wateraanpak, de Adaptieve Strategie Drinkwater en ook in het Regionaal Water Programma. 

Waterkwaliteit 
Nadat het behalen van doelen van de Kaderrichtlijn Water (KRW) vanaf 2015 tweemaal is uitgesteld, is dit na 2027 niet meer mogelijk. Er is vooruitgang geboekt, maar uit de landelijke tussenevaluatie KRW blijkt dat dit niet genoeg is om de doelen op tijd te halen. In 2025 maken we voor Overijssel een plan om daar voor onze provincie stappen in te zetten. Landelijk is ook een impuls uit de Kaderrichtlijn water (KRW) gestart om het doelbereik zoveel mogelijk te halen. Daarbij hebben we bijvoorbeeld aandacht voor riooloverstorten, rioolwaterzuiveringsinstallaties en vergunningen voor onttrekkingen en lozingen, vooral of ze actueel en ‘KRW-proof’ zijn. Ook zorgen we voor extra monitoring om goed voorbereid te zijn op de volgende planperiode.? Deze maatregelen vormen onderdeel van de uitvoeringsagenda van het Regionaal Water Programma. 

Waterkwantiteit en Deltaprogramma's 
Onze inzet richting Nationaal Deltaprogramma 2027 is om ook bij lage wateraanvoer voldoende water in de IJssel te houden voor scheepvaart en zoetwateraanvoer naar IJsselmeer en de hogere zandgronden in Oost-Nederland. Ook willen we snel duidelijkheid over eventuele binnendijkse ruimteclaims voor hoogwaterveiligheid langs de IJssel. Samen met regiopartners vragen we daarnaast aandacht voor de buiten- en binnendijkse gevolgen van een mogelijke IJsselmeerpeilstijging. Aan de hand van het in 2025 opgestelde waterbeeld van de Bovenregionale Stresstest Wateroverlast gaan we met partners in gesprek over de gevolgen voor met name vitale en kwetsbare functies. Gekoppeld aan het omgevingsbeleid gaan we verder met het slaan van bruggen tussen water en ruimte; waar en hoe willen we (stedelijke) functies ontwikkelen, met het oog op klimaatadaptie en water en bodem sturend.

Drinkwater
De provinciale aanpak drinkwaterbesparing richt zich op het afvlakken van de groeiende vraag, zowel bij huishoudens als zakelijk gebruik. Ook trekken we samen op met gemeenten bij besparingsinitiatieven rond woningbouw. Het waarborgen van de kwaliteit van onze bestaande drinkwaterbronnen is onderdeel van de KRW-doelen. In 2025 zijn nieuwe afspraken gemaakt om in Overijssel om verontreiniging van winningen te verminderen. De uitvoering hiervan zal de komende jaren plaatsvinden, waaronder ook de Proeftuin Drinkwater gericht op het verbeteren van waterkwaliteit en -kwantiteit in BO-nitraat gebied. Er zijn afgelopen jaar wederom stappen gezet in de zoektocht naar nieuwe winningen, zoals de aanwijzing van de boringsvrije zone Salland Diep Noord. Dit zetten we voort. Ook de procedures voor nieuwe drinkwaterinfrastructuur richting Twente zullen in 2026 van start gaan.

Regionaal Water Programma 
Ons huidige Regionaal Waterprogramma loopt nog tot 2027, maar de ontwikkelingen gaan zo snel dat we het tussentijds gaan actualiseren. We gaan het waterbeleid beter integreren met het bodembeleid en klimaatadaptatiebeleid en lopen daarbij samen op met de Nieuwe Omgevingsvisie. Daarbij houden we rekening met bijvoorbeeld de landelijke Tussenevaluatie KRW, Kamerbrief ‘Water en Bodem Sturend’, en de landelijke KRW-impuls. Ook ons beleid t.a.v. PFAS-verontreiniging in de bodem wordt geactualiseerd en ook onze bestaande aanpak ruimtelijke adaptatie vindt zijn plek in het RWP. 

Ons energiesysteem
We stellen een investeringsvoorstel op voor de acties vanuit het programma Nieuwe Energie. Daarnaast landt de Energievisie in verschillende andere provinciale beleidsstukken en programma’s, zoals bijvoorbeeld mobiliteit, wonen en economie. We werken hard om de gevolgen van netcongestie te beperken en nieuwe congestie te voorkomen. Zo voeren we het programma Smart Energy Hubs uit en ondersteunen we ondernemers met ons versnellingsteam Slimme Oplossingen. Om de warmtetransitie te versnellen (en zo het elektriciteitsnet te ontlasten) bereiden we de oprichting van een warmtebedrijf voor. Dit doen we samen met provincie Drenthe, de regionale netbeheerders en Energiebeheer Nederland (de staat). Het principebesluit ligt in het tweede kwartaal ter besluitvorming bij uw Staten. 

Wij starten in 2026 met de projectprocedure van de geselecteerde windparken. Na het sluiten van het laatste tijdvak waarin projecten kunnen worden ingediend, evalueren hoe we in hoeverre de selectie met plafonds per gebied tot de gewenste verdeling hebben geleid. Aan de hand van die evaluatie kunnen we naar de ruimtelijke inpasbaarheid - en dus de plafonds en programmeringsafspraken kijken. Op dat moment hebben wij ook meer zicht op de mogelijke optimalisering van de voorkeursgebieden en wat er mogelijk is op bedrijventerreinen en buiten de voorkeursgebieden. Verder kunnen we dan ook rekening houden met andere ontwikkelingen in de fysieke leefomgeving. We stimuleren 50% lokaal eigendom van windparken. We onderzoeken hoe wij de inspanningsverplichting van initiatiefnemers van windparken kunnen toetsen en afdwingen.
Wij voeren een ruimtelijke verkenning uit naar de mogelijkheden van kernenergie/SMR's (kleine modulaire reactoren) in onze provincie.

Woningbouw
In 2026 werken we samen met onze partners in de woondeals onverminderd door aan het realiseren van voldoende passende woningen voor iedereen. Het realiseren van de nieuwe woningen is een belangrijke sleutel om de krapte op de markt te herstellen. We weten echter dat ondanks de vele plannen realisatie van de woningbouw geen vanzelfsprekendheid is. Dit vraagt om veel inzet, expertise en uitvoeringskracht van alle betrokken partijen. We intensiveren onze inzet vanuit ons Investeringsvoorstel en met de gelden die hiervoor in de perspectiefnota zijn gereserveerd. We bieden onze partners ondersteuning in de vorm van kennis, capaciteit, expertise, subsidies en een woonfaciliteit. Door publiek private monitoring en samenwerking tussen markt, corporaties en overheid krijgen we steeds meer grip op kansen en knelpunten en hoe we hier lokaal, regionaal, provinciaal of nationaal op kunnen inspelen.

Verstedelijking
Om zicht te hebben op een gebalanceerde ontwikkeling voor de middellange termijn werken we met gemeenten, waterschappen en rijk aan verstedelijkingstrategieën voor de regio’s Twente en de Stedendriehoek en voeren de verstedelijkingsstrategie Regio Zwolle uit. We staan aan de vooravond van een schaalsprong in verstedelijking in alle drie deze regio’s en hun onderlinge verbondenheid. We beschouwen dit als de Overijsselse gouden driehoek. In de verstedelijkingstrategieën kijken we integraal naar de opgave voor wonen, economie, mobiliteit, water, energie, voorzieningen en groen in deze drie dagelijkse stedelijke systemen.

Omgevingsvisie

De Omgevingsvisie en uitvoeringsinstrumenten zoals de Omgevingsverordening en Catalogus Gebiedskenmerken worden ter vaststelling aan PS aangeboden in het voorjaar van 2026. In een intensief traject hebben we, in nauw overleg met u, partners en met input van inwoners hier naartoe gewerkt. In de Omgevingsvisie beschrijven we waar we in Overijssel naar toe willen en hoe we daar in overleg met onze gebiedspartners, ondernemers en inwoners willen komen. In de Omgevingsvisie staan de doelen, kaders en houvast voor uitdagingen van en in onze provincie. Zoals de mobiliteitstransitie, de vraag naar nieuwe woningen en ruimte voor bedrijven, klimaatverandering, de overstap naar duurzame energie, de toekomst en leefbaarheid van ons landelijk gebied en zorgdragen voor goede natuur. 

Bereikbaarheid
We streven naar een goede bereikbaarheid in onze provincie. Dit doen we aan de ene kant door mensen en bestemmingen zo dicht mogelijk bij elkaar te brengen en aan de andere kant met het organiseren van een goed mobiliteitssysteem. We hanteren daarbij de in 2025 vast te stellen Streefwaarde Bereikbaarheid als afwegingsinstrument. Mobiliteit is geen doel op zich. Mobiliteit is nodig om mensen bij elkaar te brengen; om letterlijk de afstanden te overbruggen tussen waar we wonen en waar we naar toe willen gaan zoals werk, school, winkels of recreatie. Om een goede bereikbaarheid mogelijk te maken, stemmen we het mobiliteitssysteem en de ruimtelijke ordening (verstedelijking) op elkaar af onder andere door te sturen op nabijheid van voorzieningen, arbeidsplaatsen en woningen.

Daarbij zetten we in 2026 in op:

• Het Regionaal mobiliteitsprogramma (RMP) waarin ons integraal mobiliteitsbeleid met onze partners vorm krijgt.
• Voortzetting van de Regionale Mobiliteitsaanpak Overijssel waarin wij samen met onze gemeenten werken aan onze mobiliteitsopgaven.
• Goede bereikbaarheid voor al onze inwoners, ongeacht leeftijd, geslacht, inkomen of lichamelijke beperking, zodat bereikbaarheid geen beperking vormt om deel te nemen aan de maatschappij. Daarbij werken we als concessieverlener voor het openbaar vervoer aan het verhogen van de veiligheid, betrouwbaarheid en toegankelijkheid (begaanbaar, begrijpelijk en betaalbaar) voor trein en bus binnen de provincie. Via de uitvoering van het Verbeterplan OV wordt ons openbaar vervoer betrouwbaarder en beter. 
• Een goede balans tussen bereikbaarheid, zuinig ruimtegebruik en leefbaarheid, met verkeersveiligheid als randvoorwaarde.
• Optimale bereikbaarheid in, van en naar de hele provincie met robuuste mobiliteitsnetwerken op zowel nationaal, regionaal als lokaal niveau, zowel over weg, spoor als water. Met privé én publieke mobiliteit. Zo maken we met het Rijk afspraken over verbetering van de Rijkswegen in Overijssel zoals de N35 en werken we als provincie aan de realisatie van de F35 tussen Oldenzaal en Lonneker. 
• Verbetering van bereikbaarheid op zowel het platteland als in de steden. Daarbij benutten we de verstedelijking die in de regio's Zwolle, Twente en Stedendriehoek gaan plaatsvinden.
• De mobiliteitstransitie (minder, anders en schoner). Dit doen we met behulp van slimme locatiekeuzes voor maximalisering van het STOMP-principe (stappen, trappen, openbaar vervoer, mobiliteitsdiensten en privéautogebruik als volgorde van voorkeur). In 2026 gaan we volop aan de slag met hubontwikkeling. We maken met de hubontwikkeling duidelijk een link naar het verbeteren van de bereikbaarheid, zowel via snel en hoogwaardig OV als met maatwerkoplossingen- ook wel publieke mobiliteit genoemd. We willen hubs beschikbaar maken en houden voor iedereen en zorgen voor passende oplossingen zodat hubs bereikbaar(der) worden. 

Verkeersveiligheid
Verkeersveiligheid is fundamenteel voor de leefbaarheid in Overijssel. De ongevallencijfers en het persoonlijk leed maar ook de maatschappelijke kosten onderstrepen de noodzaak dat we ons blijven inzetten op het veiliger maken van het verkeer. Via een data-gedreven aanpak werken we aan de prioritaire risico’s op onze wegen. Wij werken aan de uitvoering van ons Actieplan Verkeersveiligheid. In 2026 gaan we versneld enkele infrastructurele projecten uitvoeren zoals op de N731 (Losser) en de N337 (Windesheim). Daarnaast werken we aan het opstellen van een Beleidslijn Landbouwverkeer voor de provinciale wegen. De veiligheid op de N-wegen van het Rijk is essentieel en daarom een belangrijk aandachtspunt voor de lobby. Een onderdeel van de verkeersveiligheidsaanpak is het beïnvloeden van het gedrag van de verkeersdeelnemers waarbij we ook wijzen op de eigen verantwoordelijkheid in het verkeer. We voeren projecten uit voor verschillende leeftijdsgroepen via bijvoorbeeld het onderwijs. De focus in de gedragsaanpak ligt op kwetsbare verkeersdeelnemers met name de doelgroep fietsers. 

Kanaal Almelo - De Haandrik
Het schadeteam van de provincie werkt onverminderd door aan het afhandelen van de schades rondom Kanaal Almelo-De Haandrik.  Aan de hand van de toekomstfunctie Kanaal Almelo-de Haandrik komt er een maatwerkprofiel voor het kanaal. Vervolgens gaan we samen met de gemeenten aan de slag met een aanpak voor verminderen overlast zwaar wegverkeer voor aanwonenden aan de wegen langs het kanaal. Ook werken we een voorstel uit voor de € 3 miljoen extra budget voor de dorpsvisies. De aanpak voor de geprogrammeerde 11 km oeverconstructies wordt verder uitgewerkt, waarbij rekening gehouden wordt met de toekomstfunctie en het maatwerkprofiel.

We gaan in 2026 door met het geven van ruimte aan (startende) ondernemers, in het bijzonder familiebedrijven, om te groeien en ondersteuning bij ondernemerschap, innovatie, digitalisering (o.a. AI), verduurzaming en internationalisering. Zo trekken we internationale bedrijven aan en met het programma GO4EXPORT helpen we ondernemers die internationaal door willen groeien. Ook gaan we door met het uitvoeren van projecten in het kader van de regiodeals. Ook bouwen we aan onze innovatiekracht door o.a. gebruik te maken van groeifonds middelen van het Rijk. In 2026 gaan we verder met het helpen realiseren van voldoende kwalitatieve ruimte voor economie op de bedrijventerreinen, topwerklocaties, kantorenlocaties, campussen, stationsomgevingen en innovatiedistricten. Ook zetten we samen met onze partners de inzet voort op vakmanschap voor de grote transitieopgaven en in de vitale sectoren techniek, zorg en onderwijs. We blijven werken aan een arbeidsmarkt die nu en in de toekomst onze brede welvaart ondersteunt. Daarnaast blijven we actief in het verstevigen van de retailsector.

In 2026 gaat aanvullende aandacht uit naar de ontwikkeling van ons chiptech- en fotonicacluster. Wij zetten extra capaciteit in om de kansen, die dit cluster voor ons toekomstige economie biedt, versneld te verzilveren. Ook blijven we versterkt inzetten op de mkb-dienstverleningsstructuur waarin wij als provincie een belangrijke rol hebben. Het zichtbaar maken van deze verbeterde structuur krijgt speciale aandacht. Daarnaast doen we in de eerste helft van 2026 doen voorstellen voor de inzet van de € 30 mln. die door uw Staten beschikbaar zijn gesteld voor versterking van de fondsenstructuur.  Hierbij betrekken we onder andere de uitkomsten van het lopende onderzoek naar de mogelijke meerwaarde van de oprichting van een Perspectieffond Overijssel en een Fonds Landelijk Gebied. In 2026 werken we conform het coalitieakkoord aan een sluitende businesscase voor Technology Base. Daarnaast spannen we ons in voor de realisatie van de Kornwerderzandsluis. Wij  voeren   een ruimtelijke verkenning uit naar de mogelijkheden van kernenergie d.m.v. SMR's (kleine modulaire reactoren) in onze provincie.

Ondersteunen toekomstige economie
We gaan door met het bouwen aan een circulaire economie. Omdat we (1) vanuit het oogpunt van strategische autonomie zorgvuldig gebruik moeten maken van beschikbare grondstoffen én (2) onze economie willen verduurzamen. De Overijsselse economie moet ook op lange termijn vitaal en concurrerend zijn. Er moet waarde worden gecreëerd en geld worden verdiend. Daarnaast is het verhogen van de arbeidsproductiviteit is essentieel voor onze toekomstige economie. We willen opties verkennen en indien mogelijk omzetten naar concrete maatregelen. Daarbij kijken we ook naar de mogelijkheden van AI en sociale innovatie. Daarnaast gaan we aan de slag met het ontwikkelen van een economische visie voor de langere termijn: waar verdient Overijssel in 2050 haar geld mee.

Defensie
Oost-Nederland is de machinekamer van defensie. We zetten stevig in op het benutten van de extra economische kansen die de toenemende defensie-uitgaven het bedrijfsleven in Overijssel bieden. Wij hebben hierbij speciale aandacht voor dual-use-toepassingen, die defensie én de burgersamenleving van nut zijn.

Samenwerkingen
We ontwikkelen grensoverstijgende samenwerkingen en projecten binnen Europa en in het bijzonder met Duitsland en continueren bestaande samenwerkingen. De nieuwe Europese periode 2028-2035 met het nieuwe Meerjarig Financieel Kader. We zetten ons in dat verband in voor de cruciale rol van de provincies op het gebied van o.m. fondsen.

Recreatie & beeldbepalende evenementen
We gaan door met de uitvoering van onze investeringsimpuls 'Overijssel, een bewuste en gastvrije bestemming voor bezoekers, bedrijven én inwoners'. Dit doen we aan de hand van vier pijlers; (1) We investeren in groene, duurzame, digitale en toegankelijke vrijetijdsbedrijven – dit doen we via onze subsidieregeling Ons Toeristisch MKB: groen, digitaal en toegankelijk; (2) We ontwikkelen nieuw aanbod voor nieuwe gasten; (3) We zetten in op de (door)-ontwikkeling van vrijetijdslandschappen en route-infrastructuur; (4) We investeren in het kenniscentrum Gastvrij Overijssel.  Daarnaast ondersteunen wij beeldbepalende evenementen om de aantrekkelijkheid van Overijssel te vergroten.

Ondermijning
In 2026 verwachten we binnen het Programma Ondermijning een toename in het aantal ondersteuningsverzoeken vanuit de Overijsselse gemeenten. Zoals aangegeven zal het expertteam daarbij breed worden ingezet, met specifieke aandacht voor vraagstukken rondom vakantieparken en het buitengebied. Daarnaast gaan wij door met we de inzet van de veiligheidscoaches in het buitengebied en zijn we bezig om, in samenwerking met scholen en gemeenten, het lesaanbod om jongeren meer weerbaar te maken tegen criminele uitbuitingen uit te kunnen bouwen. 

Ondersteuning opvangplekken asielzoekers
Wij blijven ons inzetten om te coördineren bij en ondersteunen van gemeenten in het realiseren van voldoende opvangplekken voor asielzoekers. Aan de Provinciale Regietafel (PRT) Overijssel overleggen we met gemeenten, het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers en het Rijk over de invulling en realisatie van asielopvang onder voorzitterschap van de commissaris van de Koning als rijksorgaan. Daarnaast vindt er in de PRT afstemming plaats over de invulling en realisatie van opvang van Oekraïense ontheemden en de huisvesting van statushouders.

Cultuur en Erfgoed
De cultuur- en erfgoedsector blijft voor grote uitdagingen staan, zoals krapte op de arbeidsmarkt en stijgende kosten.  Hoewel we op deze ontwikkelingen geen invloed hebben, hebben we hier wel oog voor. Waar we kunnen proberen we onze invloed uit te oefenen. In 2026 gaan we met het rijk verder in gesprek over de voorgenomen stelselherziening Cultuur, de rol van provincies in dit stelsel en maken we ons hard voor een eerlijke spreiding en inbedding van cultuurmiddelen in de regio.  Wij maken nieuwe bestuurlijke afspraken met het rijk over de samenwerking van overheden op het gebied van erfgoed, zoals bijvoorbeeld de voortzetting van het programma Toekomst Religieus Erfgoed. Ook gaan we met het rijk in gesprek over het nieuwe rijksprogramma Erfgoed en Overheid, waarbij we inzetten op een effectieve ondersteuning van gemeenten op een manier die past bij onze provincie. We vinden het belangrijk dat iedereen mee kan doen in de maatschappij. Basisvaardigheden (lezen, schrijven, rekenen en digitale vaardigheden) zijn hiervoor essentieel. Daarom blijven we ook in 2026 vanuit het programma Basisvaardigheden  2025-2027 inzetten op het verbeteren van deze vaardigheden van onze inwoners.

Sociale kwaliteit
Voor een sociaal, vitaal en gezond Overijssel geven wij uitvoering aan beleid Sociale Kwaliteit op basis van de uitvoeringsagenda 2025-2026. We stimuleren initiatieven vanuit de samenleving op het gebied van vrijwilligerswerk, sport & beweegmogelijkheden, inclusie en de sociale ontmoeting en koppelen academische kennis aan ons beleid via de Academie sociale Kwaliteit. Daarnaast evalueren wij ons (financiële) instrumentarium starten wij met de ontwikkeling van ons nieuwe beleid Sociale kwaliteit 2027-2030.

Leefbaar Platteland
We geven verdere uitvoering aan het investeringsprogramma Leefbaar Platteland. We hebben hierbij speciale aandacht voor het gebied rondom Kanaal Almelo-de Haandrik, ter uitvoering van de motie hierover. We continueren de inzet op het lerend netwerk dorpsscholen en de ondersteuning van initiatieven. Daarnaast werken we aan het afronden van de visie Leefbaar Platteland, zetten wij vervolgstappen om te komen tot structureel beleid Leefbaar Platteland en stellen wij een uitvoeringsagenda op.

Ten slotte zorgen we voor gezonde provinciale financiën. Daarbij horen verstandige en doelgerichte investeringen. Deze coalitieperiode investeren we in totaal € 307 miljoen extra, boven op de structurele begroting (investeringsimpuls):

Via investeringsvoorstellen worden  deze incidentele middelen in deze bestuursperiode toegevoegd aan de begroting.

In het 'meerjarig overzicht van baten en lasten', waar verderop in de begroting onder de sectie 'Financiën' een apart overzicht van is opgenomen, vindt u een uitsplitsing van onze begroting over onze kerntaken (begrotingsprestaties)  en is het onderscheid zichtbaar tussen de structureel en incidenteel gefinancierde begrotingsposten.

Uitgaven voor 2026
Onze uitgaven (exclusief stortingen reserves) voor 2026 zijn begroot op € 718,6 miljoen. Dit betreft € 658,6 miljoen aan exploitatie-  en € 60,0 miljoen aan investeringsuitgaven.
De exploitatielasten zijn binnen de begroting verdeeld over diverse kerntaken en onderliggende prestatienummers. De kerntaken Vitaal Platteland (€ 207 miljoen) en Mobiliteit (€ 238 miljoen) zijn het  meest omvangrijk. De investeringsuitgaven hebben hoofdzakelijk betrekking op investeringen in provinciale infrastructuur.  In de paragraaf Investeringen van deze begrotingssite, hebben wij een specificatie opgenomen.

Mutaties reserves
Daarnaast voegen wij € 102,3 miljoen toe aan diverse (bestemmings)reserves en onttrekken wij € 129,0 miljoen. Met de toevoegingen wordt budget opgebouwd (gereserveerd) voor uitgaven die in de toekomst plaatsvinden.  In 2026 onttrekken wij  € 129,0 miljoen aan reeds gereserveerde middelen om een deel van onze uitgaven te dekken. Per saldo onttrekken  wij  daardoor € 26,7 miljoen.

Een specificatie van de stortingen in en onttrekkingen aan onze reserves, treft u aan in een afzonderlijk overzicht 'reserves, voorzieningen en doeluitkeringen'  onder de sectie 'Financiën". De grootste onttrekkingen vinden plaats aan de uitvoeringsreserve Kwaliteit van Overijssel (€ 53,6  miljoen) en de uitvoeringsreserve Natuurnetwerk Nederland (€ 32,7 miljoen). Met de uitvoeringsreserve Kwaliteit van Overijssel wordt de investeringsimpuls uitgevoerd. Deze opgaven vinden verspreid over diverse kerntaken plaats.  In een aparte bijlage bij deze begroting, treft u een specificatie aan van de onttrekkingen naar de diverse begrotingsprestaties.  De uitvoeringsreserve Natuur Netwerk Nederland wordt ingezet voor de ontwikkelopgave Natuur (begrotingsprestatie 3.5.1). 

Budgettair perspectief
Bij de begroting hebben wij het budgettair perspectief geactualiseerd voor wijzigingen na vaststelling van de perspectiefnota . Dit geeft inzicht in de verwachte inkomsten en uitgaven voor de jaren na 2026. De tabel hieronder geeft  de huidige stand van zaken weer.  Een nadere toelichting van het perspectief treft u aan de  sectie  'Financiën',  subrubriek 'Budgettair perspectief' in deze begroting.  In het statenvoorstel hebben wij tevens een aantal ontwikkelingen genoemd  die recent in de septembercirculaire van het Provinciefonds zijn aangekondigd.  De effecten daarvan worden in de eerstvolgende bijstelling van het perspectief verwerkt. 

Schouder aan schouder werken we samen met Provinciale Staten, onze medeoverheden, samenwerkingspartners, maatschappelijke organisaties en inwoners!  

In de tabel hieronder worden de ontwikkelingen op het budgettaire perspectief getoond na de Perspectiefnota 2026. De ruimte in het budgettair perspectief en de vrije ruimte in de algemene reserve geven de bestedingsruimte aan.

Het Statenvoorstel is het besluitvormend stuk bij deze begroting. Daarin staan de (financiële) voorstellen nader beschreven. Het Statenvoorstel vindt u onder de knop 'Bijlagen' rechtsboven in het scherm.