Inleidende samenvatting
Terug naar navigatie - Inleidende samenvattingVoor u ligt het jaarverslag van 2022, het laatste verslag van deze bestuursperiode. We hebben de afgelopen jaren hard gewerkt aan een krachtige economie, een aantrekkelijke leefomgeving met goede bereikbaarheid en een sterk openbaar bestuur. Ondanks de grote onzekerheden waarmee we het afgelopen jaar zijn geconfronteerd, zien we dat onze economie haar veerkracht heeft laten zien. De gevolgen van de oorlog in Oekraïne, de afhankelijkheid van fossiele energie, de prijsontwikkelingen in de energiemarkt, de inflatie, de arbeidskrapte, krapte op de woningmarkt en de stikstofcrisis vormen grote uitdagingen voor onze provincie.
Als we kijken naar de provinciale opgaven, hebben we als provincie gereageerd op de gebeurtenissen in de afgelopen periode. De provincie Overijssel ziet dat een gevoel van saamhorigheid naar voren komt. Een gevoel dat waardevol is in een tijd waarin meningen zich verharden en discussies en reacties heftiger zijn dan voorheen. De provincie streeft ernaar om iedereen mee te kunnen laten doen in en aan de Overijsselse samenleving.
In de onderstaande paragrafen geven wij aan hoe wij aan onze opgaven gewerkt hebben.
Krachtige economie
Vanuit de provincie hebben we door middel van onze programma’s (familie)bedrijven ondersteund door te investeren in innovatie, internationalisering en (startend) ondernemerschap. De transitieopgaven zoals circulaire economie, energie, agrofood en digitalisering stonden hierbij centraal. De uitvoering van de verschillende regiodeals, hebben een bijdrage geleverd aan het versterken van onze brede welvaart in het algemeen en de economie in het bijzonder. De economische structuur in Overijssel is, vanwege het relatief grote aandeel maakindustrie, handel, logistiek en intensieve veehouderij, bovengemiddeld afhankelijk van de wereldconjunctuur. In 2022 zijn verschillende programma’s gestart die Europa aanbiedt. Ook hebben we middelen vanuit de Europese Investeringsbank (EIB) aan ons Energiefonds (EFO) weten te koppelen waardoor meer middelen voor ons MKB beschikbaar kwamen. De overige fondsen hebben ook hun nut weer bewezen. Ook in 2022 trekken we met zowel de Europese als onze eigen fondsen extra investeringen aan van buiten onze provincie.
De arbeidskrapte is onverminderd groot gebleven. Met ons Arbeidsmarktprogramma hebben we naast aandacht voor de talentopgave, vakmanschap en scholingsfondsen focus aangebracht door met name versterkt in te zetten op de energietransitie. Tot slot hebben we ons vestigingsklimaat versterkt door in te zetten op goede programmeringsafspraken betreffende bedrijventerreinen met gemeenten.
Hitte, droogte en wateroverlast
We zien dat er in delen van Overijssel een tekort is aan de productiecapaciteit van drinkwater. Ook de kwaliteit van drinkwaterbronnen komt onder toenemende druk te staan. Voor het gebied Rijn-Oost hebben partners voor het programma Zoetwatervoorziening Oost Nederland (2022-2027) een werkprogramma opgesteld met maatregelen om de waterbeschikbaarheid te vergroten. We werken intensief samen met partners aan de Adaptieve Strategie Drinkwatervoorziening en de bescherming van bestaande drinkwaterwinningen binnen de bestuursovereenkomst ‘Samen werken aan schone bronnen’ (Voortgang veiligstellen drinkwatervoorziening Overijssel).
In onze Omgevingsvisie en -verordening verstevigen we de basis van ons drinkwaterbeleid. We onderzoeken op welke punten het grondwaterbeschermingsbeleid eventueel aangepast moet worden en betrekken hierbij de Rekenkameronderzoeken “Drinkwaterbronnen grondig beschermd” en “Als elke druppel telt” . Voor ons leidende principe uit de nieuwe Omgevingsvisie “Water en bodem sturend” voor een klimaatrobuust Overijssel, hebben wij samen met het Rijk een ‘regionale proeve water en bodem sturend’ uitgevoerd en voor het NOVEX gebied regio Zwolle staat nu in een samenwerking tussen rijk en regio een verstedelijkingsstrategie waarin klimaatbestendig groeien centraal staat.
Inmiddels hebben alle werkregio's uit het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie bestuurlijke- of samenwerkingsovereenkomsten afgesloten en uitvoeringsstrategieën en uitvoeringsagenda’s opgesteld. Wij ondersteunen deze uitvoering in zowel stedelijk en landelijk gebied vanuit het statenvoorstel Hitte, Droogte, Wateroverlast. Met ons programma Hitte, Droogte en Wateroverlast spelen wij in op de klimaatveranderingen en de warme en droge zomers die we de komende jaren zien aankomen. We zijn goed op weg richting de afspraak om in 2050 klimaatrobuust te worden (zie Statenbrief Hitte Droogte Wateroverlast).
Aantrekkelijk wonen en ruimte
De Overijsselse Aanpak staat voor 'dóen, flexibiliteit en netwerken'. Dit is de basis van onze inzet voor binnensteden, retail en wonen. Met onze ‘community of practice’ uit de woonkeuken en de stadsbeweging werken we samen aan oplossingen en leren we van elkaar. Het belangrijkste resultaat van deze periode is dat de markt, maatschappelijke partners en het rijk goed meedoen in onze steden en kernen. Dit heeft zijn vruchten afgeworpen in de vorm van gedragen visies, woondeals, rijksinvesteringen en slimme arrangementen in binnensteden en gebiedsontwikkelingen (zie Voortgangsbrief Ruimte Wonen Retail 2022).
Uit onze ‘Evaluatie van de Stadsbeweging’ met onze partners kunnen we concluderen dat onze partners de rol van de provincie erg waarderen en als noodzakelijk zien. Hierbij hebben wij ook gevraagd om een reactie op het rapport van de Rekenkamer Oost-Nederland ‘meer vitaliteit, minder leegstand’. Dit is terug te lezen in deze uitwerking aanbevelingen van de Rekenkamer.
Eind 2022 hebben we de Overijsselse woondeals met de rijksoverheid ondertekend met de regio- en gemeentelijke bijdragen in de bouw van minimaal 42.300 woningen en afspraken over betaalbaarheid en het aandeel sociale huur op regionaal niveau. Als provincie investeren wij mee in (sleutel)projecten en gebiedsontwikkelingen, zowel met kennis als financiën. Met onze investeringen hebben we onder andere bijgedragen aan de cofinanciering van de Woningbouw Impuls (WBI, Rijksregeling).
Na de oproep van het rijk aan de provincies voor intensiever toezicht te houden op huisvesting statushouders om de uitstroom van statushouders uit de opvang te versnellen, hebben wij alle Overijsselse gemeenten op 15 september een informerende brief gestuurd. Onze aanpak heeft geresulteerd in een mooi resultaat, de taakstelling voor tweede helft van 2022 is volledig gerealiseerd op provinciaal niveau, met dank aan de inzet vanuit gemeenten die boven op de taakstelling extra statushouders hebben gehuisvest. Voor gemeenten die desondanks toch nog een achterstand hebben opgebouwd, hebben wij na consultatie van alle gemeenten hierover het interbestuurlijk toezicht geïntensiveerd. Daarnaast denken wij ook aan de voorkant mee over huisvestingsvraagstukken in bestuurlijke gesprekken en met het aanjaagteam wonen.
Ten aanzien van voorgaande jaren blijft de opgave voor huisvesting statushouders onverminderd hoog, de taakstelling voor de tweede helft van 2022 was in totaal 903 voor Overijssel. Voor het aankomende halfjaar (2023) is de taakstelling zelfs 1.413 voor Overijssel.
Energietransitie
Wij hebben in 2022 vanuit de afspraken uit het Klimaatakkoord verantwoordelijkheid genomen voor acht prioriteiten: zonnepanelen op bedrijfsdaken; grootschalige opwek windenergie; groen gas uit mestvergisting; warmtenetten; verduurzaming industrie; smart energy hubs; grootschalige verduurzaming woningen en regie op energie-infrastructuur. Wij beschrijven hieronder onze hoogtepunten uit 2022:
Werkplaatsen
Met de focus op deze prioriteiten hebben wij in de 18 Werkplaatsen samen met onze uitvoeringspartners de energietransitie kunnen versnellen.
Biomassa
De nieuwe subsidieregeling Kleine Mestvergister op boerderijen is bijzonder succesvol. Het budget van 2023 is al in 2022 beschikbaar gesteld en voor 2023 is opnieuw budget beschikbaar.
Smart Energy Hubs en energie-infrastructuur
Dit jaar is een start gemaakt met de realisatie van de eerste SEH binnen onze provincie. Uit een studie die dit jaar is gedaan naar de meerwaarde van SEHs voor Oost-Nederland blijkt de impact op lange termijn 20 tot 25% besparing op CO2-uitstoot en een besparing van meer dan 300 miljoen aan investering in het elektriciteitsnet.
RES Twente en West-Overijssel
Met de vaststelling van het Provinciaal Programma Energiestrategie (PPE) heeft Gedeputeerde Staten een instrument in handen om de afgesproken ambitie van beide RES-regio’s te realiseren. Het programma is een uitwerking van de kaders die door Provinciale Staten zijn/worden vastgesteld in de Omgevingsvisie en -verordening.
In de RES-en wordt gestreefd naar 50% lokaal eigendom bij zon- en windprojecten. Energiefonds Overijssel stimuleert dit lokaal eigendom door te voorzien in ontwikkelfinanciering (LEI-F) en exploitatiefinanciering voor lokale initiatieven.
Zon
De doelstelling om eind 2023 3PJ zonne-energie op te wekken in onze provincie hebben we eind 2022 al gehaald. De taskforce ‘Ieder dak een zonnedak’ heeft daar een belangrijke bijdrage aan geleverd.
Crisisaanpak
Wij hebben in samenwerking met verschillende partners stevig kunnen inzetten op energiebesparing bij doelgroepen die om uiteenlopende redenen niet vanzelf maatregelen treffen. Zo is uit de samenwerking tussen Provincie Overijssel, EFO en Qredits de MKB Duurzaamheidslening ontstaan.
Goede bereikbaarheid
Openbaar Vervoer
Het openbaar vervoer kende in 2022 uitdagingen maar ook successen. Op landelijke schaal speelt sinds 2020 het probleem van lagere reizigersaantallen na de lockdown in verband met de coronapandemie, waardoor de inkomsten achterblijven. Het is gelukt om ook voor 2022 en 2023 een landelijk pakket van maatregelen af te spreken om de dienstverlening slechts beperkt af te schalen.
De nieuwe landelijke problematiek, zoals hoge brandstofprijzen en een tekort aan personeel, heeft ook in onze provincie tot uitval van ritten geleid. Een brede landelijke samenwerking moet in 2023 tot een gedragen maatregelenpakket voor de korte termijn leiden.
Concessies in Overijssel
Begin 2022 is de concessie IJssel-Vecht 2023-2035 gegund aan EBS, de opvolger van de noodconcesssie IJssel-Vecht met Keolis. Onderdeel van de concessie is de overname van elektrische bussen en de bijbehorende laadinfrastructuur. Deze overname vergde in het tweede deel van 2022 veel aandacht, maar is uiteindelijk goed verlopen. EBS is per 11 december van start gegaan als nieuwe vervoerder. Deze concessie biedt meer vervoer dan Keolis in de noodconcessie.
Ook is in 2022 de concessie Twente met de treindienst Zutphen-Hengelo-Oldenzaal (ZHO) aanbesteed en vanaf december 2023 voor vier jaar, met verlengingsoptie van één jaar, gegund aan Arriva. De afsluiting van een intensief traject dat tot een uitstekend aanbod met een 100% zero-emission (ZE)-vloot en vele innovaties in de dienstverlening heeft geleid. Met de aanbestedingen van IJssel-Vecht en Twente-ZHO is bewezen dat met een heldere uitvraag en de juiste garanties, ook voor een relatief kleine en korte concessie, goede inschrijvingen tot gevolg kunnen hebben.
Spoor
Ook het spoor is volop in beweging: plannen voor kwaliteitsverbetering van de stations Heino en Raalte, wat ook tot een versnelling van de lijn Zwolle-Enschede leidt en daarmee de betrouwbaarheid en punctualiteit van de lijn verhoogt. Voor de laatste dieseltreinen van Overijssel is onderzoek gedaan naar verduurzaming van de lijnen in voorbereiding op besluitvorming in 2023.
Kanaal Almelo-De Haandrik
Alle bewoners die schade hebben gemeld, hebben bericht gekregen over de afhandeling van hun schade. Huizen van bewoners waarvan de fundering goed is, zijn gestart of kunnen starten met het herstellen van schade. Ook zijn bijna alle funderingsonderzoeken fysiek uitgevoerd. Schademelders van wie hun pand funderingsverbetering nodig heeft zijn gestart of kunnen starten met de voorbereidingen voor funderingsverbetering. Deze bewoners kunnen ook kiezen voor nieuwbouw. Dat zijn grote keuzes, die veel vragen van bewoners, zowel financieel als mentaal. Zaakbegeleiders kijken in gesprek met bewoners hoe we kunnen helpen. Onze aandacht gaat nu vooral uit naar het uitvoeren van de schaderegeling zodat alle bewoners zo spoedig mogelijk in een toekomstvaste woning wonen.
Vechtdal Verbinding
De werkzaamheden aan de Vechtdal Verbinding zijn geheel afgerond in 2022. De N340 was in 2021 al afgerond. Met nieuw asfalt op de N377 tussen Nieuwleusen en Balkbrug en de aangepaste weginrichting in Nieuwleusen, kon het werk overdragen worden naar de beheerorganisatie. Een mooie mijlpaal!
Net als in 2021 vervalt ook in 2022 een deel van het budget vrij waarmee de totale teruggave op circa € 18 miljoen uitkomt. Eind 2022 is de groenaanplant opgestart en deze zal in 2023 worden afgerond, die uiteindelijk groter zal zijn dan wat er gekapt is. Een mooie extra dus.
De verwachting is dat eind 2023 alles gereed is en de spoortunnel in juli in gebruik kan worden genomen.
Vitaal landelijk gebied
Stikstof
Wij zien hoe de landelijke politieke discussie over stikstof onrust veroorzaakt in het landelijk gebied. De zorgen over deze crisis komen wij overal tegen, van de keukentafels van onze inwoners tot de voordeur van het provinciehuis. Dit heeft ook gevolgen voor onze werkzaamheden. Zo zijn er bij de Ontwikkelopgave Natura 2000 meer discussies en lopen processen trager. Rondom het legalisatietraject van PAS-melders bereidden wij diverse besluiten voor, maar concreet zicht op stikstofruimte daarvoor ontbreekt nog.
PPLG
Zoals door het Rijk gevraagd hebben wij ons in 2022 ingezet voor het ontwikkelen van ons Provinciaal Programma Landelijk Gebied (PPLG Overijssel). Hiermee leveren wij een bijdrage aan het oplossen van de problematiek op het gebied van stikstof, biodiversiteit, klimaat en water, terwijl we tegelijkertijd perspectief bieden voor het landelijk gebied. De leefbaarheid op het platteland en perspectief voor (agrarisch) ondernemers zijn voor Overijssel essentieel en staan centraal in onze eigen “3x3 aanpak”. Onze Gebiedsgerichte Aanpak stikstof (GGA), de Ontwikkelopgave Natura2000, Veenweide aanpak, Bossenstrategie en het Perspectief voor de Landbouw zijn nauw verbonden met het PPLG Overijssel.
Natuur voor Elkaar
Het programma Natuur voor Elkaar draait op volle toeren. Zo zagen we een toename in het aantal aanvragen voor het vergroenen van schoolpleinen. De Groene Karavaan is de provincie ingetrokken om in vier gebieden mens en natuur meer met elkaar in verbinding te brengen. Na 2 jaar coronabeperkingen was er in 2022 gelukkig weer alle ruimte voor vrijwilligerswerk. Wij zijn dan ook doorgegaan met het ondersteunen van onze vele enthousiaste vrijwilligers.
Agro en Food
Wij hebben het Agro en Food uitvoeringsprogramma en de daarbij horende subsidieregelingen ingezet om oplossingen in de praktijk te ontwikkelen voor de grote uitdagingen die er in de sector liggen. Onze subsidieregelingen vanuit het programma Agro en Food zijn goed benut. Vanuit het uitvoeringsprogramma hebben wij verschillende initiatieven van agrariërs en andere ondernemers in de Agro & Food keten gefaciliteerd, zoals kennisbijeenkomsten, gerichte opdrachten, netwerksessies en communicatie (bijv. SallandLoont, Eiwit van Eigen land, Stichting Veterinair Kenniscentrum Oost Nederland voor kringlooplandbouw in de melkveehouderij). Op deze manier helpen wij onze partners om stappen te zetten in de transitie richting kringlooplandbouw.
Samenleven in Overijssel
We vinden het belangrijk dat iedereen in Overijssel mee kan doen. Door het wegvallen van de beperkingen door de corona-lockdowns zijn in 2022 vele trajecten met een diversiteit aan partners van Studio Vers Bestuur in een stroomversnelling gekomen. Daarbij is steeds stilgestaan bij het samenspel tussen overheid en samenleving. In bijvoorbeeld enkele Reflectiekamers is nagegaan hoe de wisselwerking tussen volksvertegenwoordigers, dagelijks bestuur en ambtenaren tot stand is gekomen en wat daarin verbeterd kan worden. Wat betreft het thema maatschappelijk onbehagen hebben wij dit opgenomen in de concernstrategische agenda om in een provinciebrede strategische verkenning handelingsperspectieven in kaart te kunnen brengen, gerelateerd aan onze opgaven. De inzichten uit de werkgroep leveren input voor een inspiratiesessies over dit onderwerp.
Verder hebben wij hebben het Interbestuurlijk toezicht herijkt en herbevestigd met de gemeenten. We hebben na een evaluatie nieuwe bestuursovereenkomsten met de 25 gemeenten gesloten over het Interbestuurlijk toezicht.
We zijn actief betrokken bij Regio Stedendriehoek, TwenteBoard Development en bij de Regio Zwolle. Daarnaast vervullen wij de kassiersfunctie voor de Regio Deals Twente en Zwolle. Binnen de Regio Stedendriehoek hebben we samen met Gelderland de Strategische agenda aan Minister-president Rutte aangeboden. Voor de Oost Nederlandse lobby-agenda hebben wij de Oost Nederlandse triple Helix samen met Gelderland bij elkaar gebracht, inclusief MKB en VNO/NCW.
Veiligheid en ondermijning
We hebben aandacht voor de schaduwzijde van de samenleving in Overijssel en constateren daarbij dat (kleine) gemeenten moeite hebben om op lokaal niveau ondermijnende criminaliteit adequaat te bestrijden. Wij hebben in samenspraak met districten IJsselland en Twente de samenwerkingsagenda ondermijning opgesteld. Deze is gericht op het vergroten van de weerbaarheid en de uitvoeringskracht van de gemeenten in de provincie ten aanzien van de aanpak van ondermijnende criminaliteit, in het bijzonder voor wat betreft de maatschappelijke en bestuurlijke weerbaarheid. Die samenwerking levert toegevoegde waarde voor de uitvoerende projecten en trajecten ter bescherming van de Overijsselse samenleving, inwoners, bedrijvigheid en infrastructuur tegen verschijningsvormen van ondermijning, zoals genoemd in het provinciale ondermijningsbeeld. Op casusniveau participeren we in zogenaamde integrale ondermijningscentra in de provincie en nemen we deel aan themaspecifieke projecten, zoals buitengebied, vakantieparken, bedrijventerreinen.
Cultuur
De verbindende en aanjagende, creatieve functie van cultuur is in het afgelopen jaar meer zichtbaar geworden. Met relatief beperkte middelen hebben wij samen met onze partners veel bereikt [voorbeelden volgen]. Al onze inspanningen binnen het culturele veld werken alleen als alle radertjes draaien; via slimme en samenhangende cultuurinvesteringen, met onder andere de stedelijke cultuurregio’s, bereiken we meer maatschappelijke impact. De creatieve denk- en ontwerpkracht van de cultuursector en ons erfgoed zetten we in voor maatschappelijke en ruimtelijke vraagstukken en transitieopgaven. Dit alles met een winstwaarschuwing: het versterkingsprogramma heeft weliswaar geholpen om de wendbaarheid en weerbaarheid van de culturele sector te versterken. Maar de elkaar opvolgende lockdowns hebben de sector flink geraakt. De reserves van culturele instellingen zijn uitgeput, bezoekersaantallen zijn nog niet overal op peil, culturele makers hebben noodgedwongen ander werk moeten zoeken en het kost tijd om de sector weer optimaal te laten draaien. Daarnaast stelt de stijging van energielasten, krapte op de arbeidsmarkt en de inflatie de cultuur- en erfgoedsector voor nieuwe uitdagingen.
Sociale Kwaliteit
Door een nauwe samenwerking met het Rijk, Overijsselse gemeenten en Maatschappelijke (zorg)partners op onze ambities voor de drie speerpunten in ons beleid (Vitaliteit & positieve gezondheid, Sociale ontmoetingsplekken en Maatschappelijke initiatieven & Vrijwilligers), hebben we mooie resultaten behaald op het gebied van sport & bewegen, sociale ontmoetingscentra of vrijwilligers werk (www.kennishuboverijssel.nl), om de sociale cohesie en vitaliteit & gezondheid van de inwoners van onze provincie te verbeteren (aanpak religieuze gebouwen met prijsvraag, leergang Behoud je kerkgebouw en programma leiderschap Kunst en Cultuur). Daarnaast hebben we met de inzet van de initiatievencoaches, subsidieregelingen en het organiseren van het Overijssels Fondsenfestival meer dan 200 initiatiefnemers geholpen om hun project verder te brengen. Met de oprichting van een provinciaal crowdfundingsplatform voor ondersteuning van sociale maatschappelijke initiatieven (www.samenvoorelkaar.nl) dragen wij bij aan de verduurzaming van deze initiatieven.