Weerstandsvermogen

We voeren als provincie zelfstandig of met partners grote projecten van maatschappelijk belang uit. Dit brengt risico's met zich mee, deze gaan we niet uit de weg. Het tijdig signaleren en beheersen van risico’s is essentieel. Risicomanagement heeft een belangrijke plaats binnen onze beleidsuitvoering.

Provinciale Staten stellen het risicomanagementbeleid periodiek (eens per 4 jaar) vast. Dit is begin 2022 voor het laatst gebeurd. We zorgen voor voldoende reserves om de voorziene en onvoorziene risico's met financieel gevolg op te vangen. Daarbij houden wij voor de ratio van het weerstandsvermogen een minimaal niveau aan van 1,4. Deze ratio betreft de verhouding tussen de beschikbare en de benodigde weerstandscapaciteit. Het minimum vastgestelde niveau van 1,4 staat voor ‘ruim voldoende’ weerstandsvermogen. Wanneer de ratio onder deze norm komt, is aanvullen van de reservepositie vereist.

Wij stellen periodiek het beschikbare en benodigde weerstandsvermogen vast. Onderstaand gaan wij in op deze items.

De benodigde weerstandscapaciteit wordt bepaald aan de hand van de risico's die wij hebben geïnventariseerd. Bij de berekening van het benodigde niveau van de weerstandscapaciteit streven we naar een zo volledig mogelijk risicoprofiel. Niet alle risico’s zijn te voorzien, het risicoprofiel is daardoor nooit 100% volledig. Wij berekenen de benodigde weerstandscapaciteit op basis van een kansberekening. Hierbij gaan wij uit van een zekerheidspercentage van 90%. Dit betekent 90% kans dat alle geïnventariseerde risico's zich op hetzelfde moment voordoen. De aansluiting tussen onderstaande tabel en de tabel met het actuele weerstandsvermogen is daardoor niet één op één te maken.

Periodiek actualiseren wij de risico's en beheersmaatregelen van de organisatie. Deze inventarisatie heeft geleid tot een actueel beeld van de benodigde weerstandscapaciteit. De benodigde weerstandscapaciteit bedraagt volgens dit laatste beeld € 51,0 miljoen. Dit is een afname ten opzichte van de begroting 2022.  Doordat de uitvoering van een aantal mobiliteitsprojecten vordert nemen de daaraan gekoppelde risico's af.  Bovendien zijn een aantal projecten nog niet aanbesteed. Van de nog niet aanbestede projecten nemen wij zowel de risico's als het beschikbare weerstandsvermogen nog niet op.

Er kan onderscheid gemaakt worden tussen incidentele en structurele risico's. Bij de bepaling van de benodigde weerstandscapaciteit behandelen we alle risico's als incidenteel. Indien structurele risico's zich voordoen kunnen we hier namelijk binnen een jaar maatregelen voor treffen ter voorkoming van dergelijke risico's in de toekomst.  In de tabel hebben we twee risico's niet genoemd die wel aandacht verdienen. Dit zijn risico's ten aanzien van grond en Provinciaal Programma Landelijk Gebied. 

Grond
In de paragraaf grondbeleid gaan we in op de risico’s van ons grondbezit, waarvan de financiële gevolgen zijn afgedekt door de algemene reserve grond (ARG). Het financiële gevolg van deze risico's nemen we niet mee in de benodigde weerstandscapaciteit.

Provinciaal Programma Landelijk Gebied (PPLG)
Ten aanzien van het PPLG bestaat er nog veel onzekerheid. Echter zijn er op dit moment nog geen operationele risico's. De komende periode zal in het teken staan van goede afstemming met het Rijk, waarbij we Provinciale Staten tijdig informeren over de plannen en het proces. In gebieden zullen we blijvend sturen op participatie van de verschillende belangengroepen.

Risico’s met grootste invloed op benodigde weerstandscapaciteit
Omschrijving risico	Invloed op benodigde weerstandscapaciteit	Kerntaak
EHS / Ontwikkelopgave
Binnen de ontwikkelopgave komen risico’s rondom verwerving, inrichtingsmaatregelen, eindbeheer en verbetervoorstellen naar voren.	21%	Gebiedsontwikkelingen
Concessie en contractbeheer openbaar vervoer
Verminderde reizigersopbrengsten, rijksbezuinigingen en ontwikkelingen ten aanzien van indexering	13%	Mobiliteit
Cyber
Het langdurig onbeschikbaar zijn van bedrjfskritische processen danwel processen die de rol van de Provincie in het openbaar bestuur kunnen beinvloeden. Voornbeelden hiervan zijn succesvolle systeemhack, DDos-aanval, phishing en andere vormen van cybercriminialiteit of het opgetreden datalek.	9%	Kwaliteit openbaar bestuur
Tecbase
De provincie neemt risicodragend deel in de gemeenschappelijke regeling Technology Base en dient de risico’s in de onderliggende grond- en luchthavenexploitatie op te vangen via het weerstandsvermogen.	9%	Regionale economie
N760
Er zijn meerdere risico’s van dit project die de provincie financieel kunnen raken.	8%	Mobiliteit
MAVKW - Machine richtlijn
Er zijn meerdere risico’s van dit project die de provincie financieel kunnen raken.	7%	Mobiliteit
Omgevingswet
Er zijn meerdere risico’s van dit project die de provincie financieel kunnen raken.	6%	Ruimtelijke ordeing en waterbeheer
Kanaal Almelo de Haandrik
Provincie Overijssel dient schade bij omwonenden Kanaal Almelo de Haandrik te vergoeden.	6%	Mobiliteit

Voor het vaststellen van de beschikbare weerstandscapaciteit inventariseren wij de hoogte van de risicoreserves van de provincie. Dit zijn reserves die voor het opvangen van risico’s zijn aangemerkt. In het coalitieakkoord 2019-2023 is afgesproken dat de opcenten op de motorrijtuigenbelasting gehandhaafd blijven op huidige niveau. De onbenutte belastingcapaciteit nemen wij om die reden niet mee in de berekening van de structureel beschikbare weerstandscapaciteit.

De beschikbare weerstandscapaciteit bedraagt € 115,9 miljoen.  Dat is € 22 miljoen lager dan in de begroting 2022. Het verschil wordt vooral verklaard door de € 25 miljoen die vanuit de Algemene risicoreserve beschikbaar is gesteld voor de Aanpak Pasmelders.

De omvang van de weerstandscapaciteit is als volgt:

Beschikbare weerstandscapaciteit	( x € 1 miljoen)
Reserve	Omvang reserve
Algemene risicoreserve	59,6
Uitvoeringsreserve NNN	14,3
Diverse bestemmingsreserves	34,6
Risicoreservering binnen projecten	7,1
Totaal incidenteel	115,6
Onvoorzien	0,3
Totaal structureel	0,3
Totaal beschikbare weerstandscapaciteit	115,9
Ongebruikte belastingcapaciteit	56,7

Het weerstandsvermogen is op dit moment toereikend. De confrontatie van de beschikbare weerstandscapaciteit van € 115,9 miljoen en de benodigde weerstandscapaciteit van € 51,0 miljoen levert een ratio op van 2,3. Het verhoudingsgetal is ten opzichte van de begroting 2022  gestegen.  Zowel de benodigde weerstandscapaciteit als de beschikbare weerstandscapaciteit zijn lager dan in de begroting 2022. De oorzaken daarvan zijn eerder in deze paragraaf beschreven.

Actueel weerstandsvermogen op concernniveau
Benodigde weerstandscapaciteit	Beschikbare weerstandscapaciteit	Ratio
(x miljoen)	(x miljoen)	weerstandsvermogen
51,0	115,9	2,3

Financiële kengetallen	Realisatie 2021	Primitieve Begroting 2022	Actuele Begroting 2022	Realisatie 2022
Netto schuldquote	-137%	-65%	-105%	-142%
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen	-231%	-196%	-193%	-225%
Solvabiliteitsratio	82%	83%	82%	82%
Kengetal grondexploitatie	0%	0%	0%	0%
Structurele exploitatieruimte	5%	3%	5%	10%
Belastingcapaciteit: Opcenten	96%	96%	95%	95%

In bovenstaande tabel treft u vijf verplichte financiële kengetallen aan. Deze geven inzicht in onze financiële positie. De cijfers lichten we hieronder verder toe.

• De netto schuldquote drukt de netto schuld uit in een percentage van de totale baten. De netto schuld is het saldo van de uitstaande schulden enerzijds en de in het bezit zijnde liquide middelen en vorderingen anderzijds. Wij hebben op dit moment nauwelijks schulden. Onze liquide middelen en vorderingen overtreffen de schulden dan ook ruim. Daardoor is het kengetal negatief. Op dit moment is het kengetal weinig zeggend. Wij verwachten dat onze liquiditeiten de komende jaren afnemen als gevolg van de bestedingen in het kader van ons investeringsprogramma.
• In de netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen zijn ook de leningen aan deelnemingen, openbare lichamen en overige verstrekte leningen opgenomen. Het kengetal wordt door het opnemen van de verstrekte leningen nog negatiever dan de netto schuldquote. Ook dit kengetal heeft een beperkte waarde.
• De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de mate waarin wij in staat zijn om aan onze financiële verplichtingen te voldoen. De solvabiliteitsratio geeft de omvang van het eigen vermogen (= reserves) weer als percentage van het balanstotaal. Onze solvabiliteit is uitstekend. In de literatuur wordt een minimum van tussen de 25 en 40% genoemd om een niet-financiële onderneming gezond te mogen noemen. Met een solvabiliteitspercentage van 81% komt de provincie uit op een zeer gezonde vermogenspositie. Ten opzichte van de jaarrekening 2021 is de solvabiliteit licht gedaald.  Wij verwachten dat de solvabiliteit de komende jaren verder afneemt. Dit hangt ook samen met de voortgang van uitvoering van de investeringsprogramma's die worden gedekt uit reserves.
• Het kengetal grondexploitatie geeft weer hoe de waarde van de grond zich verhoudt tot de totale (geraamde) baten. Wij hebben geen grondexploitaties, waardoor dit kengetal 0% bedraagt en geen betekenis heeft.
• De structurele exploitatieruimte geeft aan welke structurele ruimte wij hebben om de eigen lasten te dragen. Het saldo van de structurele baten en lasten wordt daartoe uitgedrukt in een percentage van de totale baten. Dit percentage is met 10,2 hoger dan het percentage bij de jaarrekening 2021. Voor een toekomstbeeld van de structurele ruimte verwijzen wij naar het budgettair perspectief dat bij de perspectiefnota en de begroting wordt geactualiseerd. Uit het huidige beeld blijkt dat structurele ruimte langjarig aanwezig is. Maar er is onvoldoende ruimte om de huidige incidenteel gefinancierde programma's allemaal voort te kunnen zetten.
• De belastingcapaciteit geeft aan hoe de belastingdruk in Overijssel zich verhoudt tot het landelijke gemiddelde. De belastingcapaciteit van provincies wordt berekend door het aantal opcenten te vergelijken met het gemiddelde van het aantal opcenten van alle provincies en uit te drukken in een percentage. Uit het kengetal belastingcapaciteit opcenten blijkt dat wij minder belasting heffen dan het gemiddelde in Nederland. In het coalitieakkoord 2019-2023 is opgenomen dat de opcenten op de motorrijtuigenbelasting voor de provincie Overijssel bevroren blijven op het tarief van 79,9.