Portefeuillehouder
Eddy van Hijum

Acties 2022

  1. Wij voeren het programmamanagement voor het Overijsselse deel van de Europese Programma’s EFRO, Interreg en ELFPO. Wij zien toe op tijdige realisatie van projecten en zorgen dat wij binnen de door EU gestelde kaders blijven.
  2. Wij lobbyen gezamenlijk met Gelderland voor de onder 1. genoemde programma’s voor de periode 2021-2027, zodat deze optimaal bijdragen aan onze provinciale opgaven.
  3. Wij starten, na goedkeuring van de programma’s door de Europese Commissie, het programmamanagement van de onder 1. genoemde Europese programma’s voor de periode 2021-2027. We zetten het Europese geld slim in om, binnen de door de EU gestelde kaders, via projecten een bijdrage te leveren aan maatschappelijke opgaven.
  4. Wij bevorderen dat Overijssel, en in het bijzonder het MKB, de Europese (Thematische) fondsen benut. Daartoe voeren wij onder meer het Actieplan Innovatieprofiel Oost-Nederland (Think East Netherlands) uit.

Inhoudelijke kleurscore

G

Inhoudelijke toelichting

Europese programma’s en fondsen  
In de jaarlijkse monitor “Europese euro’s in Overijssel” blijkt dat vanaf het begin van de huidige programmaperiode 2014-2020 tot de peildatum 1 juli 2022 in totaal bijna € 517 miljoen Europese subsidie is toegekend aan organisaties (overheden, kennisinstellingen, bedrijfsleven) in Overijssel binnen 3.060 projecten. Ook overheden, kennisinstellingen en bedrijfsleven dragen bij aan projecten, de totale investeringsimpuls voor projecten in Overijssel die hiermee in deze periode gemoeid is, is daarom hoger, ruim € 902 miljoen. Dit bedrag is exclusief de inkomenssteun aan landbouwers, dit betreft een bedrag van ruim € 658 miljoen. In de afgelopen periode hebben we u geïnformeerd over de Europese programma’s 2014-2020, de voorbereidingen van de Europese programma’s 2021-2027 via brieven (o.a. 2020/1102025, 2021/1104340, 2021/1104507?, 2022/1110002 en via de reguliere P&C cyclus. In mei 2021 heeft u ingestemd met de Provinciale cofinanciering voor de Europese programma's 2021-2027 (2021/1103304).

Actie 1: Programmamanagement Europese Programma’s 2014-2020 
Onderdeel Interreg
De laatst beschikbare middelen van het Interreg A programma 2014-2020 zijn beschikt (€ 222 miljoen EU-middelen). In totaal zijn tot nu toe 182 projecten gerealiseerd cq. in uitvoering die zich met name richten op innovatie, duurzaamheid, vervoer en sociale samenhang.  

In het Interreg VB NWE 2014-2020 programma zijn in totaal 102 projecten goedgekeurd.  Deze projecten zijn inmiddels gerealiseerd of bijna aan het einde van de projectlooptijd. De projecten waren toegespitst op innovatie, koolstofarm of efficiënt gebruik van hulpbronnen en materialen. Voor deze projecten was er in totaal €370 miljoen EU-middelen beschikbaar gesteld. 

In het Interreg VB NSR 2014-2020 programma zijn in totaal 73 projecten goedgekeurd. Deze projecten zijn inmiddels gerealiseerd of bijna aan het einde van de projectlooptijd. De projecten richtten zich op een slimmer, groener en leefbaarder Noordzeegebied. Voor deze projecten was er in totaal €177 miljoen EU-middelen beschikbaar gesteld.  

Binnen het Interreg Europe programma is verdere uitvoering gegeven aan de projecten Aerial Uptake en Inside Out.  

Onderdeel EFRO en REACT-EU programma OP Oost  
Het Operationeel Programma Oost Nederland 2014-2020 (EFRO) ondersteunt projecten op het gebied van innovatie, productontwikkeling en netwerken in de sectoren High Tech Systems and Materials, Agrofood en Health en in de Energie en Milieutechnologie, inclusief Biobased Economy. Dit programma ligt goed op koers en nadert haar einde. Begin 2021 is het laatste budget toegekend.  
In totaal is er subsidie verleend aan 479 projecten in Oost-Nederland (provincies Overijssel en Gelderland). Het EFRO programma heeft tot nu toe € 167 miljoen aan subsidie verleend. Van de projecten zijn er inmiddels 368 afgerond. Uiterste termijn voor afronding van de resterende projecten is 30 juni 2023. 

REACT-EU is een Europees COVID-herstelfonds gericht op een groen, digitaal en veerkrachtig herstel van de regionale economie. Voor REACT-EU wordt geen provinciale cofinanciering gevraagd. In 2021 en 2022 is in totaal voor bijna 100 miljoen aan Europese subsidie toegezegd aan 47 projecten in Gelderland en Overijssel. Uiterste termijn voor afronding van deze projecten is 31 december 2023.  

Het beschikbare budget voor Overijssel inclusief overcommittering, is volledig benut. REACT-EU wordt uitgevoerd samen met de provincie Gelderland. 

Onderdeel Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP 3/NSP/LEADER)  
Het Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP3/LEADER) draagt bij aan realisatie van de doelen van het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). POP3 is verlengd tot eind 2022. In 2023 start het nieuwe Europese Programma. In de afgelopen jaren heeft POP3 onder meer bijgedragen aan verduurzaming van de landbouw (voorbeeldproject BioPlusKwaliteit) en de leefbaarheid op het platteland (voorbeeldprojecten LEADER). Daarnaast wordt geïnvesteerd in versterking van de natuur en waterhuishouding in Overijssel.  

In 2021 en 2022 is vooral ingezet op borgen van de besteding van de Europese middelen en de mogelijkheid om extra Europese middelen naar Overijssel te halen middels overcommittering. Helaas hebben veel projecten te maken gehad met de gevolgen van de Stikstofcriss, Coronacrisis en de oorlog in Oekraïne, waardoor relatief veel projecten niet maximaal zijn gerealiseerd of zelfs ingetrokken. Daarnaast is hard gewerkt aan de voorbereiding op het NSP. 

Actie 2: Gezamenlijke Lobby 2021-2027  
In de afgelopen periode zijn grote stappen gemaakt in de ontwikkeling van de regionale programma’s 2021-2027 (zie voor toelichting per programma actie 3). De gezamenlijke lobby is voortgezet. T.a.v. het resultaat van de stevige inzet t.a.v. de budgetverdeling EFRO/REACT-EU hebben wij u december ’20 geïnformeerd 2020/1105528. Door de Europese Commissie is het Meerjarig Financieel Kader (MFK) vastgesteld en door ons geanalyseerd op kansen. Besluitvorming over inhoudelijke EU-verordeningen is ondertussen afgerond. Een nieuwe Europa agenda 2021-2027, dat onder meer de inzet op de fondsen omvat, heeft u in maart ‘21 ter informatie ontvangen (2021/1101554). Deze is op dit moment in uitvoering.

Actie 3: starten uitvoering Europese programma’s ’21-‘27 

Onderdeel Interreg  
Het Interreg VI-A Nederland Duitsland ’21-’27 programma en bijbehorende subsidievoorwaarden zijn samen met de Interreg partners ontwikkeld. Het nieuwe programma richt zich, conform de verplichtingen in de EU verordeningen wederom op innovatie, duurzaamheid en sociale samenhang. Waar mogelijk zijn verdere vereenvoudigingen doorgevoerd voor projectuitvoerders en Interreg partners. De EC heeft het programma in het voorjaar 2022 goedgekeurd. Het programma ontvangt € 240M van de Europese Commissie. Door cofinanciering van de Interreg partners en de eigen bijdrage van projectuitvoerders wordt een programma voorzien van €600 à €700M totale kosten. De eerste Interreg VI-A projecten zijn goedgekeurd en gestart. 

Overijssel valt in de programmagebieden van  Interreg B programma North West Europe en  North Sea Region. Beide programma’s (2021-2027) zijn in zomer 2022 door de Europese Commissie goedgekeurd. De eerste projecten voor deze programma’s zijn goedgekeurd en gestart. Interreg North West Europe (NWE) is een transnationaal programma met deelname van partijen uit 6 landen. Het doel is het bevorderen van een groene, slimme en rechtvaardige transitie voor alle NWE-gebieden. Daarnaast wil de EU met NWE een evenwichtige ontwikkeling ondersteunen en alle regio's veerkrachtiger maken. Het programma ontvangt €310M van de Europese Commissie. Door de eigen bijdrage van projectuitvoerders wordt een programma voorzien van €517M totale kosten.  

Interreg NSR is ook een transnationaal programma en richt zich op de samenwerking van partijen uit 7 verschillende landen rondom de Noordzee. De algemene doelstelling  is het stimuleren van innovatie en duurzame economische groei in de Noordzeeregio. Het programma ontvangt €171M van de Europese Commissie. Door de eigen bijdrage van projectuitvoerders wordt een programma voorzien van €285M totale kosten. 

Onderdeel EFRO en REACT-EU programma OP Oost  
Het EFRO programma 2021-2027 heeft als doel de regionale economie te versterken door het aanjagen van innovatie in het mkb. Daarnaast levert EFRO een innovatieve bijdrage aan de energietransitie in Oost-Nederland. Projecten worden uitgevoerd door samenwerkingsverbanden van mkb’ers, met grote bedrijven en met kennisinstellingen. Het nieuwe EFRO programma is voor de zomer goedgekeurd door de Europese Commissie, de eerste openstelling was op 15 september 2022. Overijssel voert het programma samen uit met Gelderland. Gedurende dit jaar zijn potentiële aanvragers geïnformeerd over de inhoud van het programma en de administratieve vereenvoudigingen die zijn doorgevoerd. 

Het programma 2021-2027 krijgt € 82 miljoen van de Europese Commissie. Naast deze Europese bijdrage is er een Rijksbijdrage van € 23 miljoen en de twee provincies dragen samen € 21 miljoen bij, 30% van het budget is gereserveerd voor projecten op het gebied van hernieuwbare energie en energiesystemen. 

Onderdeel Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP 3/NSP/LEADER)  
Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) en Nationaal Strategisch Plan (NSP) 
In  dit nieuwe Europese landbouwprogramma, Nationaal Strategisch Programma (NSP) ligt de focus net als in voorloper POP3 op doelen op het gebied van biodiversiteit, klimaat, water, verduurzaming van de sector en leefbaarheid op het platteland. In september ’22 is het NSP inediend. Intussen werken genoemde partijen intensief samen aan de voorbereiding voor de uitvoering van het programma. Omdat het NSP zowel het Europees Landbouw Garantiefonds (ELGF, de zgn. “hectarepremies”) als het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO, het deel dat voorheen onder POP3 viel) omvat, heeft uitvoering van het ELFPO, dat voor een belangrijk deel bij de provincies ligt, te maken met op te lossen (uitvoerings)vraagstukken in het kader van het ELGF. Als gevolg daarvan zijn provinciale openstellingen waarschijnlijk pas vanaf het 3e kwartaal 2023 mogelijk. Er wordt gezocht naar mogelijkheden om eerder openstellingen te faciliteren om voortgang te borgen, zoals voor het agrarisch natuur- en landschapsbeheer (ANLb, dit is al in vergevorderd stadium) en LEADER.  

Actie 4: Think East Netherlands en thematische fondsen  
De periode 2014 - 2020 laat zien dat de regionale fondsen optimaal benut worden. Wij hebben de ambitie om de mogelijkheden die de overige (thematische) fondsen bieden, voor de periode 2021-2027 nog beter te gaan benutten. De benchmark laat zien dat er voor Overijssel ruimte voor groei is. Hiervoor zijn goede projecten, die bijdragen aan de Europese thema’s én passen in provinciaal beleid, nodig. Wij zetten in op projectontwikkeling binnen Th!nk East Netherlands, hét innovatieprofiel van Oost Nederland. Daarbij betrekken wij onze partners in de provincie (overheden, kennisinstellingen, bedrijven). De provincie wil hierbij een verbindende, informerende en initiërende rol spelen.  

Voor provinciaal beleid is voor de prioriteiten uit de Europa-agenda een EU-scan traject gestart. Hierbij wordt de match van onze beleidsdoelen met de Europese prioriteiten en mogelijkheden gemaakt. Doel is om – nog meer dan nu al het geval is – onze beleidsopgaven te koppelen aan fondsen en netwerken op Europees niveau. 

Geld (indicator)

O

Geld (toelichting)

Europese programma 2021-2027 
In de monitor I 2022 hebben we een begrotingswijziging voorgesteld om de € 59 miljoen cofinanciering maximaal in te zetten binnen de Europese programma’s.  Er is geen extra cofinanciering gevraagd, per saldo was dit voorstel  budgetneutraal. Deze wijziging was nodig om de hoogte van de besteding (verwachte bestedingen) over de komende jaren te actualiseren met de kennis van dat moment. Reden hiervoor was dat de goedkeuring van de Europese programma’s ‘van Brussel’ later is gekomen dan vooraf verwacht. Hierdoor is de uitvoering van de programma’s later gestart, dan waar ten tijde van de PS nota (PS/2021/11033)  vanuit werd gegaan.  De besteding van deze middelen is verschoven naar de komende jaren.  

Terugkijkend op 2022 is na deze verlaging van het nieuwe begrote bedrag van € 5,1 miljoen nog 3,3 miljoen overgebleven. Gedurende 2022 zijn de programma's goedgekeurd en van start gegaan (met uitzondering van NSP) met de eerste openstellingen voor het indienen van aanvragen. Dit verloopt goed, echter zit er ruime tijd tussen de openstelling en het afgeven van de subsidie en daarmee de vastlegging in de financiële administratie. Ter illustratie, als gevolg van de vertraging zijn projecten die in najaar zijn ingediend eind 2022 beoordeeld en worden beschikt in 2023. 

We kunnen dan ook niet anders dan concluderen dat de inschatting begin dit jaar, gezien alle eerder genoemde vertragingen en voorbereidingen, te optimistisch was voor het kalenderjaar 2022. Dit neemt niet weg dat de programma's EFRO, Interreg en de inzet op thematische fondsen ondertussen van start zijn en NSP in de startblokken staat. De bestedingen zullen in de komende jaren dan ook alsnog volgen. In Monitor I 2023 komen we, indien nodig, met een begrotingswijziging voor de komende jaren op basis van de nieuwste stand van zaken. Wederom zal dit een budgettair neutrale wijziging in de toedeling naar jaren en evt. programma's betreffen. 

Europese programma's 2014-2020  
Er is sprake van onderbesteding van € 1,6 miljoen t.o.v. begroting van € 4,3 miljoen in 2022. Dit betreft met name het POP3(+) budget. In 2022 zijn in dit programma ongeveer € 500.000 vanuit dit budget gecofinancierd. Tevens zijn er nog voor ongeveer € 500.000 aanvragen in behandeling, die in 2022 zijn aangevraagd maar in 2023 worden beschikt.  

Daar staat echter tegenover dat er heel veel subsidieaanvragen zijn ingetrokken of lager zijn vastgesteld. Dit betreft met name aanvragers van de regeling Jonge landbouwers, maar ook van bijvoorbeeld LEADER of de maatregel Innovatie voor landbouwers (Fysieke investeringen of Samenwerking) zijn projecten lager vastgesteld dan aangevraagd. Redenen hiervoor zijn veelal de onzekere situatie voor boerenbedrijven in het afgelopen jaar, en daarvoor de gevolgen van de stikstofcrisis (PAS), de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne.  Per saldo is er daardoor minder verplicht dan begroot in 2022. 

Europese programma 2007-2013
Bij de 2e monitor 2022 hebben we gemeld dat wij de afrekening van het oude EFRO voor het Europese programma 2007-2013 zien als een afsluiting. Voor de zekerheid hebben we het jaar 2022 als buffer jaar genomen om er zeker van te zijn dat het programma gesloten kan worden. Bij deze willen wij u melden dat deze reserve daadwerkelijk opgeheven kan worden. In de reserve Europese Programma's zit voor dit programma nog voor € 2,3 miljoen aan middelen.  Wij willen u voorstellen om van deze € 2,3 miljoen een bedrag van € 0,4 miljoen te gebruiken om de risicobuffer binnen de reserve Europese Programma’s te herstellen. Deze risico buffer wordt zowel door het Europese programma 2014-2020 gebruikt als voor het nieuwe programma 2021-2027.  Door de oorspronkelijke buffer te herstellen naar € 5 miljoen heeft het nieuwe programma toegang tot dezelfde risicobuffer als de oude programma's. Het restant  van € 1,9 miljoen kan terug vloeien naar de algemene middelen.

Wij stellen u voor om een bedrag van €1,9 miljoen vanuit de Reserve Europese Programma's toe te voegen aan de Algemene Reserve. Onder Kerntaak 20 Financiering en dekkingsmiddelen wordt dit voorstel meegenomen.

Statenvoorstellen en -besluiten

Begrotingswijziging

  • Geen

Baten begrotingswijziging

Lasten begrotingswijziging

Resultaatbestemming

Resultaatbestemming toelichting